VONDST VAN DE MAAND SEPTEMBER - PREHISTORISCH HOUTSKOOL

In deze editie van onze Vondst van de Maand zijn deze zwartgeblakerde stukken houtskool de vondst die een maand lang in het spotlicht staat. Het houtskool is in 2023 gevonden tijdens de opgraving aan de Leusderweg. 

Op het eerste gezicht lijkt het misschien niet zo spannend: zwarte brokken houtskool, verspreid in een grafkuil. Maar schijn bedriegt. Want wat we vonden in grafkuil 4 bleek allesbehalve gewoon. Deze houtskoolresten vertellen een indrukwekkend verhaal over een eeuwenoud crematiegebruik. We nemen je graag mee in de wondere wereld van prehistorisch brandhout!

Kom de Vondst van de Maand bekijken vanaf maandag 4 augustus op de open middagen op woensdag- en vrijdagmiddagen tussen 14:00u en 16:30u. 

RESTAURATIE DRINKUIT

Onze restaurator Jos heeft zich de afgelopen tijd bezig gehouden met de restauratie van een laatmiddeleeuwse drinkuit. Op de bovenrand na is de drinkuit volledig gerestaureerd. De bovenrand is niet gerestaureerd omdat dit erg moeilijk is en er ontbreekt informatie over de vorm.

Een drinkuit is een smalle beker met een onstabiele voet. Omdat het onmogelijk is om de beker neer te zetten zonder dat deze omvalt, moet de inhoud wel in één teug worden leeggedronken. De drinkuit werd gebruikt bij drinkspelletjes, daarbij moest de beker zo snel mogelijk worden leeggedronken. 

Meer weten? Kom langs op de open middagen op elke woensdag en vrijdag, tussen 14:00u en 16:30u. 

Rommelenburg boven water

 

Aan de Muurhuizen zijn door ons delen van de fundering van de middeleeuwse verdedigingstoren Rommelenburg en de eerste stadsmuur blootgelegd. We keken mee bij het vervangen van de kademuur. Dit leverde een van de belangrijkste archeologische ontdekkingen in Amersfoort van de afgelopen jaren.

Het onderzoek aan de funderingen bevestigt namelijk dat Rommelenburg gebouwd is als onderdeel van de eerste stadsmuur, zo rond 1300, en oorspronkelijk functioneerde als verdedigingswerk. Het is namelijk gebouwd met dezelfde bakstenen als de eerste stadsmuur. Samen met het bekendere Tinnenburg vormde het de verdediging van de waterpoort over de Kortegracht. Dit is enigszins vergelijkbaar met de huidige Monnikendam in Amersfoorts tweede stadsmuur.

Bovenstaande werd wel vermoed, maar bewijzen waren er niet voor: Rommelenburg is in 1848 gesloopt en er zijn geen afbeeldingen van het pand bekend. Mattijs Wijker, de archeoloog die bij dit onderzoek betrokken is, was benieuwd of er nog resten van Rommelenburg in de grond zaten.  

“Het enige wat er nog kon zijn, was de fundering.”

Deze ontdekking geeft nieuw inzicht in de opbouw en het verdedigingssysteem van Amersfoort in de 14de eeuw, de ontstaansgeschiedenis van Rommelenburg en de structuur van de eerste stadsmuur. De fundering was maar kort zichtbaar en is inmiddels weer afgedekt. 

Binnenkort wordt ook een deel bij de brug over de Kortegracht ontgraven. Zo kunnen we verder onderzoek doen naar de relatie tussen Rommelenburg en de stadsmuur.

Bijzondere middeleeuwse vondst | Gemeente Amersfoort

Stadsarcheloog ontdekt fundering middeleeuwse Rommelenburg: 'Ik had de hoop al opgegeven' - Nieuwsplein33

Verdwenen middeleeuwse toren Rommelenburg duikt op in hartje Amersfoort - RTV Utrecht

Funderingen middeleeuwse verdedigingstoren Rommelenburg blootgelegd - Nieuws uit de regio Amersfoort

Nu ook bij BOL te bestellen

Onze nieuwste publicatie is nu ook online te bestellen:

 Goed gevonden. 40 Vondsten met een verhaal | bol

Vondst van de Maand maart: Ruiterspoor

 

De Vondst van de Maand maart is een ijzeren ruiterspoor. De ruiterspoor is gevonden in 2023, tijdens archeologisch onderzoek bij de Vasco Da Gamastraat in Amersfoort. Het dateert uit 1400-1800. De spoor heeft en rad met kleine prikken waarmee het paard kon worden aangespoord. In onze ogen een niet zo diervriendelijk, maar vele eeuwen een doodnormaal gebruik. De ruiterspoor roept een beeld op van een ruiter die op volle snelheid op de stad af komt rijden (of juist er vandaan). Een mooie fantasie en weer eens wat anders dan de elektrische fietsen die nu over de Oude Lageweg rijden, het fietspad in Wieken dat het tracé van de Lageweg volgt.

Boek in beeld

Nieuwsplein33 deed een leuk item over onze nieuwste publicatie.

https://www.nieuwsplein33.nl/.../video-unieke-verhalen...

𝗚𝗼𝗲𝗱 𝗚𝗲𝘃𝗼𝗻𝗱𝗲𝗻

is voor € 24,95 te koop bij:

• Het Centrum voor Archeologie (Westsingel 46)

• Boekhandel Veenendaal (Langestraat)

• De Algemene Boekhandel (Leusderweg)

• VVV Amersfoort (Breestraat)

met dank aan het Cultuurfonds (Fonds voor Archeologie en Publiek) en de Stichting Archeologie Amersfoort.

#cultuurfondsutrecht

Goed gevonden - 40 Vondsten met een verhaal

 

HET IS UIT!
ons nieuwste boek is zaterdag verschenen.

Goed Gevonden

40 Vondsten met een verhaal

Nieuwe Amersfoorter Félicia ontving uit handen van
burgermeester Lucas Bolsius het eerste exemplaar.

Goed gevonden is het sluitstuk van het feest rond het 40-jarig bestaan van het Centrum voor Archeologie van Gemeente Amersfoort. Het werk biedt aan de hand van veertig unieke archeologische vondsten die in de afgelopen decennia in Amersfoort zijn opgegraven een unieke kijk op het verleden van Amersfoort en de mensen die hier leefden.

Goed Gevonden
is voor € 24,95 te koop bij:

Het Centrum voor Archeologie (Westsingel 46)

Boekhandel Veenendaal (Langestraat)

De Algemene Boekhandel (Leusderweg)

VVV Amersfoort (Breestraat)

(met dank aan het Cultuurfonds, het Fonds

voor Archeologie en Publiek, en de Stichting Archeologie Amersfoort)

Archief Eemland schrijft erover: de Ontplofbare Oorlogsresten-Bodembelastingkaart met daarop aangegeven waar er een risico op ontplofbare oorlogsresten is (link).

Ja, wij vinden ook wel eens ongesprongen oorlogsresten. Zoals deze, een paar jaar geleden: een 7,5 cm luchtdoelgranaat.

Drukwerk

De cover is klaar! Dit kan naar de drukker!

Tijd voor deel 3

 Herinnert u zich deze twee nog? 

Wordt het niet eens tijd voor deel 3?

Pak mee: nieuwe replica en bier!

Afgelopen weekend, tijdens de Nationale Archeologiedagen, hebben we onze nieuwste replica geïntroduceerd: een 14de-eeuwse bierbeker. Het origineel - gemaakt van steengoedaardewerk - is in Amersfoort gevonden en de replica is alleen bij ons op het Archeologisch Centrum te verkrijgen. De bierbeker (waar je natuurlijk ook wat anders uit kan drinken) is vaatwasserbestendig. Speciaal voor ons jubileumjaar doen we er twee archeologenbiertjes bij: De Vondst (tripel) en Aagje Blond, beide gebrouwen door de Amersfoortse bierbrouwerij 't Mirakel.

Bierbeker, De Vondst en Aagje Blond zitten in een handig draagkarton, samen met de archeologische stadwandeling. Voor € 20,- pak je het mee. Cheers! 

Schatkist (deel II)

 
Vorige week begonnen we vol enthousiasme met het couperen van het crematiegraf. Nu we de helft van het graf er uit hebben gehaald, blijkt dat alleen de onderste 10 cm van het graf bewaard is gebleven. Dat is jammer, want daarmee is de kans op bijzondere vondsten zoals een urn of metalen grafgiften een stuk kleiner. Maar ook zonder zulke goodies blijft dit graf een belangrijke vondst. Wij gaan even enthousiast als voorheen door met het uitgraven. Hierbij verzamelen we alle stukjes verbrand bot. Dat kunnen we laten analyseren en wie weet komen we dan nog het een en ander te weten over de persoon die hier is gecremeerd. Maar ook om te bepalen hoe oud het graf is aan de hand van een koolstofdatering, komt het verbrand bot goed van pas.

Schatkist

De afgelopen maanden stond er een grote houten kist in het Centrum voor Archeologie, met daarin een duizenden jaren oud crematiegraf. Dit graf is gevonden tijdens de opgraving aan de Leusderweg; toen is besloten om het graf 'en bloc' te lichten zodat het op kantoor rustig onderzocht kan worden.

Deze week hebben we de kist geopend. Eerst is het graf voorzichtig van de bovenkant schoongeborsteld, zodat de verschillende vullingen goed zichtbaar werden. Daarna is een kwart van het graf voorzichtig uitgelepeld, om het graf ook in doorsnede te kunnen onderzoeken. Daarbij vonden we al veel stukjes verbrand bot (crematieresten) en wat houtskool.

De komende week gaan we aan de slag met het volgende kwart van het graf en komen er hopelijk nog meer vondsten tevoorschijn. Ook hopen we dan meer over de opbouw van het graf te weten te komen.

We hebben vandaag met Team Archeologie een werkbezoek gebracht aan Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Bedankt Floris van Dijk, voor de indrukwekkende rondleiding en verhalen.

Opgraving klaar, wassen maar!

Het veldwerk van de opgraving van de tabaksplantage is afgelopen vrijdag afgerond. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het onderzoek dan ook klaar is. We zijn nu volop bezig met het verwerken van alle vondsten. Wassen, tellen, nummeren en invoeren in onze database is wat we nu doen. Binnenkort weten we exact hoeveel vondsten we meegenomen hebben, en wat voor materiaalgroepen het betreft. En dan kunnen we de specialisten aan het werk zetten. Maar eerst maar eens de laatste zakken met vondsten wassen….

Vondst van de Maand: dominostenen

 

Opgravingen in Amersfoort hebben tot nu toe twee dominostenen opgeleverd. Het weerspiegelt bij lange na niet hoe populair dit spel eeuwenlang is geweest – en nog steeds is. Het is overal op de wereld gespeeld.

Eén van beide stenen is gevonden in een beerput behorende bij een huis aan de Grote Koppel. De domino is gemaakt van het gewei van een edelhert.

De andere steen is afkomstig uit de resten van boerderij De Geer / Middelhoef, die ooit lag waar nu bedrijventerrein De Isselt te vinden is. Deze steen is gemaakt van dierenbot.

Hoe oud het spel is, hoe het wordt gespeeld en waar de naam vandaan komt, dat kan je deze maand te weten komen op het Archeologisch Centrum aan de Westsingel 46. We zijn iedere woensdagmiddag tussen 14:00 en 16:30 open voor publiek. Je kunt hier net informatieblad downloaden. 

Sjako’s uit Soesterberg

Niet alleen tijdens archeologisch onderzoek komen leuke vondsten naar boven. Vorig jaar kregen we een telefoontje van een aannemer die tijdens graafwerkzaamheden in Soesterberg een afvalkuil vol met resten leer had gevonden. De aannemer had geen idee wat hij gevonden had, maar was zo vriendelijk de vondsten bij ons af te leveren.

Afbeelding: zak met leer wordt afgeleverd op ons kantoor.

Tijdens een van de spaarzame momenten op kantoor in deze thuiswerkperiode hebben onze leerspecialisten de vondsten bekeken. En wat blijkt: het zijn resten van ongeveer 20 sjako’s! De sjako is een hoofddeksel, dat vroeger door de meeste landen in hun jager-korpsen gebruikt werd. Het woord sjako stamt af van het Franse tschako, dat weer komt van het Hongaarse woord csákó. Dit was een onderdeel van het uniform van de Hongaarse huzaren. De sjako werd gemaakt uit leer en vilt en versierd met emblemen, franjes en knoopjes. Vrijwel iedere afdeling uit het leger had een eigen ontwerp sjako, maar ook het standaard uniform van politiemensen en postbodes bevatte een sjako.

Afbeeldingen: voorbeelden van een sjako (van voren en opzij). De deksel en kleppen zijn van leer gemaakt. Het middenstuk (schacht) van vilt.

De sjako’s uit Soesterberg zijn overduidelijk bewust ontdaan van alle versieringen, voordat ze zijn weggegooid. Er is slechts één stukje versiering teruggevonden: een metalen knoopje van een Hollandse leeuw met zwaard en pijlenbundel. Het lijkt er dus op, dat de sjako’s behoorden aan Nederlanders. Maar welk regiment, korps of postbodeafdeling weten we nog niet. We vermoeden dat de sjako’s, op basis van de gereconstrueerde vorm, rond 1900 dateren.

 

 Afbeelding: close up foto van metalen knoopje met Hollandse leeuw.

We hopen in contact te komen met kenners van (leger)kostuums / uniformen uit het begin van de 20ste eeuw, om te kijken of we de herkomst van de sjako’s kunnen duiden. Wordt hopelijk vervolgd!

Niets gevonden? Toch wel!

Update van het veldteam. We hebben gisteren een opgraving uitgevoerd op de hoek Meridiaan/Keerkring. Het idee was dat we hier mogelijk resten van de Grebbelinie en de Voorste Wetering zouden kunnen vinden. Bij de aanleg van de proefsleuven hebben we geen van beide gevonden. De wetering lag vermoedelijk net buiten het onderzoeksgebied en de Grebbeliniedijk is òf volledig afgegraven òf lag ook net buiten het onderzoeksgebied. Niets gevonden? Toch wel!

 

We hebben namelijk wel de resten van een asbak gevonden. En als op de onderkant zo duidelijk staat waar hij vandaan komt, is het gemakkelijk om er meer over te weten te komen. Zo wordt eenzelfde asbak aangeboden op Marktplaats, met zelfs hetzelfde typenummer. 

Een leuke ontdekking

In 2018 zijn de resten van Huis Couwenhoven opgegraven op het terrein tussen de Monseigneur van de Weteringstraat en de Malewetering in Hoogland West. In een bakstenen waterput bleek een deel van een houten pomphuis bewaard te zijn. Hiervoor is een rechthoekige balk gebruikt, die van de stam van een eik is gemaakt. De oorspronkelijke lengte is niet bekend; van het pomphuis is alleen de onderste 87 cm bewaard gebleven. 

Middenin het pomphuis is verticaal een gat geboord met een diameter van 6 cm. Aan de onderkant is dit gat gedicht met een houten stop. Het pomphuis is geconserveerd door ArcheoPlan. Bij het conserveren werd een leuke ontdekking gedaan: in het verticale pompgat werd een ijzeren voorwerp gevonden. Dit voorwerp is na veel discussie beschreven als een harpoen. Maar wel een vreemde harpoen, want een harpoen heeft meestal twee weerhaken.

Toen een van onze vrijwilligers (en metaalspecialist) onlangs het Openluchtmuseum Ootmarsum bezocht deed hij een leuke ontdekking: daar hing 'onze' harpoen aan de muur! En het bleek geen harpoen te zijn, maar een 'hooihaak'!

Een hooihaak wordt gebruikt om een pluk hooi uit het binnenste van een hooimijt of van de hooizolder te trekken. Dat staaltje kan dan onderzocht worden op toestand en kwaliteit. Zowel voor de voedingswaarde als voor de veiligheid (hooibroei of zelfontbranding) is het immers belangrijk na te gaan of het hooi binnenin droog is.

Frisse blik

 

Soms zorgt een frisse blik voor nieuwe conclusies. Een van onze stagiaires is dit onlangs overkomen. Zij beschrijft alle voorwerpen die van bot e.a. zijn gemaakt (artefacten) van het CAR nog een keer. Soms worden er bij vondsten vragen gesteld, die tot nieuwe ontdekkingen leiden. Zo ook met dit voorwerp, dat uiteindelijk een hele andere interpretatie heeft gekregen. Dit platte voorwerp is in 2009 aangetroffen bij de opgraving aan de Dorpsstraat 28-30 in Bunschoten en was oorspronkelijk geïnterpreteerd als een vouwbeen voor het maken van papier. Dan is het wel bijzonder dat de zijkant en de onderkant ingekrast zijn.

En het bleek na nader onderzoek niet van bot maar van gewei te zijn gemaakt. Als het materiaal anders blijkt te zijn, zou dit dan ook gelden voor de functie? Dat bleek hier van toepassing te zijn, want na diep graven zijn we erachter gekomen dat dit stuk gewei een onderdeel was van een kruisboog. Het artefact zat bovenop de kruisboog vast en diende als ondersteuning voor de pijlen. Het object wordt daarmee ook een pijlsteun genoemd.