Sjako’s uit Soesterberg

Niet alleen tijdens archeologisch onderzoek komen leuke vondsten naar boven. Vorig jaar kregen we een telefoontje van een aannemer die tijdens graafwerkzaamheden in Soesterberg een afvalkuil vol met resten leer had gevonden. De aannemer had geen idee wat hij gevonden had, maar was zo vriendelijk de vondsten bij ons af te leveren.

Afbeelding: zak met leer wordt afgeleverd op ons kantoor.

Tijdens een van de spaarzame momenten op kantoor in deze thuiswerkperiode hebben onze leerspecialisten de vondsten bekeken. En wat blijkt: het zijn resten van ongeveer 20 sjako’s! De sjako is een hoofddeksel, dat vroeger door de meeste landen in hun jager-korpsen gebruikt werd. Het woord sjako stamt af van het Franse tschako, dat weer komt van het Hongaarse woord csákó. Dit was een onderdeel van het uniform van de Hongaarse huzaren. De sjako werd gemaakt uit leer en vilt en versierd met emblemen, franjes en knoopjes. Vrijwel iedere afdeling uit het leger had een eigen ontwerp sjako, maar ook het standaard uniform van politiemensen en postbodes bevatte een sjako.

Afbeeldingen: voorbeelden van een sjako (van voren en opzij). De deksel en kleppen zijn van leer gemaakt. Het middenstuk (schacht) van vilt.

De sjako’s uit Soesterberg zijn overduidelijk bewust ontdaan van alle versieringen, voordat ze zijn weggegooid. Er is slechts één stukje versiering teruggevonden: een metalen knoopje van een Hollandse leeuw met zwaard en pijlenbundel. Het lijkt er dus op, dat de sjako’s behoorden aan Nederlanders. Maar welk regiment, korps of postbodeafdeling weten we nog niet. We vermoeden dat de sjako’s, op basis van de gereconstrueerde vorm, rond 1900 dateren.

 

 Afbeelding: close up foto van metalen knoopje met Hollandse leeuw.

We hopen in contact te komen met kenners van (leger)kostuums / uniformen uit het begin van de 20ste eeuw, om te kijken of we de herkomst van de sjako’s kunnen duiden. Wordt hopelijk vervolgd!

Opgraving Leusderweg 249 in het Algemeen Dagblad

Twee weken geleden schreven we al over de opgraving aan de Leusderweg 249, waar we bij het proefsleuvenonderzoek de resten van een 3000 jaar urnenveld gevonden hebben. In het Algemeen Dagblad van vandaag vertelt onze stadsarcheologe Sanne Beumer meer over deze opgraving. Verder lezen? Download dan het artikel. 

Tabaksschuren in Parkweelde III

Parkweelde III is een gebied tussen de Vasco da Gamastraat en de Magelhaenstraat. De woningen en de flats zijn gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Bij een deel van dit terrein is de grond nog niet verstoord, zodat de archeologische sporen waarschijnlijk nog intact zijn. In januari en deze week zijn hier proefsleuven aangelegd. En beide keren zijn resten van tabaksschuren aangetroffen. Dat betekent dat er, voordat de nieuwbouw start, een groter deel van het terrein opgegraven wordt. Wordt vervolgd dus. 

Tabaksschuren

Vanaf de 17de eeuw wordt het gebied langs de Hoge- en Lageweg gedomineerd door tabaksplantages met tabaksschuren. Een aantal van deze schuren en tabaksvelden is tot in de 20ste eeuw in gebruik. Wil je verder lezen over de bijdrage van de stadsarcheologen aan de kennis over tabaksteelt? Download dan het rapport 'Tabaksplantages langs de Hogeweg' (Amersfoort Onder Ons 25). 

Podcast over het ontstaan van de stad Amersfoort

De Oudheidkundige Vereniging Flehite heeft een aantal podcasts gemaakt over de geschiedenis van Amersfoort. In de podcasts gaan kenners, verhalenvertellers en vragenstellers in op een specifieke periode van de Amersfoortse stadsgeschiedenis. Alle podcasts zijn via de website van de OVF te beluisteren.

In het eerste deel vertellen Jan Niessen en onze stadsarcheologe Francien Snieder over de vroege middeleeuwen en het ontstaan van Amersfoort.  De podcast duurt ongeveer 18 minuten.

Niets gevonden? Toch wel!

Update van het veldteam. We hebben gisteren een opgraving uitgevoerd op de hoek Meridiaan/Keerkring. Het idee was dat we hier mogelijk resten van de Grebbelinie en de Voorste Wetering zouden kunnen vinden. Bij de aanleg van de proefsleuven hebben we geen van beide gevonden. De wetering lag vermoedelijk net buiten het onderzoeksgebied en de Grebbeliniedijk is òf volledig afgegraven òf lag ook net buiten het onderzoeksgebied. Niets gevonden? Toch wel!

 

We hebben namelijk wel de resten van een asbak gevonden. En als op de onderkant zo duidelijk staat waar hij vandaan komt, is het gemakkelijk om er meer over te weten te komen. Zo wordt eenzelfde asbak aangeboden op Marktplaats, met zelfs hetzelfde typenummer. 

Prehistorisch grafveld aan de Leusderweg 249

Er zijn plannen om op de locatie van de voormalige Bilalschool aan de Leusderweg 249 veertien woningen te bouwen. In januari en maart dit jaar hebben wij daarom zowel een proefsleuvenonderzoek als een booronderzoek uitgevoerd. Hierbij zijn onder andere de resten van een grafveld gevonden, dat waarschijnlijk uit de Late Bronstijd/Vroege IJzertijd dateert. Hiervan zijn ten minste vier greppels aangesneden. Dit zijn waarschijnlijk de resten van drie grafmonumenten: twee kringgreppels (zie foto) en één zogenaamd langbed. Wij hebben daarom geadviseerd om òf de bouwplannen aan te passen, òf voorafgaand aan de herontwikkeling van het terrein een 'echte' opgraving in de vorm van een definitief onderzoek (DO) uit te laten voeren. Je kunt het rapport hier downloaden. 

Een leuke ontdekking

In 2018 zijn de resten van Huis Couwenhoven opgegraven op het terrein tussen de Monseigneur van de Weteringstraat en de Malewetering in Hoogland West. In een bakstenen waterput bleek een deel van een houten pomphuis bewaard te zijn. Hiervoor is een rechthoekige balk gebruikt, die van de stam van een eik is gemaakt. De oorspronkelijke lengte is niet bekend; van het pomphuis is alleen de onderste 87 cm bewaard gebleven. 

Middenin het pomphuis is verticaal een gat geboord met een diameter van 6 cm. Aan de onderkant is dit gat gedicht met een houten stop. Het pomphuis is geconserveerd door ArcheoPlan. Bij het conserveren werd een leuke ontdekking gedaan: in het verticale pompgat werd een ijzeren voorwerp gevonden. Dit voorwerp is na veel discussie beschreven als een harpoen. Maar wel een vreemde harpoen, want een harpoen heeft meestal twee weerhaken.

Toen een van onze vrijwilligers (en metaalspecialist) onlangs het Openluchtmuseum Ootmarsum bezocht deed hij een leuke ontdekking: daar hing 'onze' harpoen aan de muur! En het bleek geen harpoen te zijn, maar een 'hooihaak'!

Een hooihaak wordt gebruikt om een pluk hooi uit het binnenste van een hooimijt of van de hooizolder te trekken. Dat staaltje kan dan onderzocht worden op toestand en kwaliteit. Zowel voor de voedingswaarde als voor de veiligheid (hooibroei of zelfontbranding) is het immers belangrijk na te gaan of het hooi binnenin droog is.

Frisse blik

 

Soms zorgt een frisse blik voor nieuwe conclusies. Een van onze stagiaires is dit onlangs overkomen. Zij beschrijft alle voorwerpen die van bot e.a. zijn gemaakt (artefacten) van het CAR nog een keer. Soms worden er bij vondsten vragen gesteld, die tot nieuwe ontdekkingen leiden. Zo ook met dit voorwerp, dat uiteindelijk een hele andere interpretatie heeft gekregen. Dit platte voorwerp is in 2009 aangetroffen bij de opgraving aan de Dorpsstraat 28-30 in Bunschoten en was oorspronkelijk geïnterpreteerd als een vouwbeen voor het maken van papier. Dan is het wel bijzonder dat de zijkant en de onderkant ingekrast zijn.

En het bleek na nader onderzoek niet van bot maar van gewei te zijn gemaakt. Als het materiaal anders blijkt te zijn, zou dit dan ook gelden voor de functie? Dat bleek hier van toepassing te zijn, want na diep graven zijn we erachter gekomen dat dit stuk gewei een onderdeel was van een kruisboog. Het artefact zat bovenop de kruisboog vast en diende als ondersteuning voor de pijlen. Het object wordt daarmee ook een pijlsteun genoemd.

Ons team

Ben je benieuwd welke archeologen bij ons werken? Wil je weten wat ze zoal doen? En ben je nieuwsgierig welke opgraving of vondst ze het interessantste vinden? Kijk dan snel op onze site!

Nieuwe publicaties

In de afgelopen maanden hebben we weer enkele rapporten over onze archeologische onderzoeken gepubliceerd:

• Bunschoten. Archeologische inventarisatie Bedrijvenpark De Kronkels Zuid. Bureauonderzoek in 2020. CAR-rapport 98.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek Voormalig ziekenhuisterrein De Lichtenberg. Proefsleuven najaar 2018. CAR-rapport 99.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek Emiclaerseweg 13. Proefsleuven voorjaar 2019. CAR-rapport 101.
• Amersfoort. Archeologische begeleiding Elisabethlocatie. Voorjaar 2019. CAR-rapport 102.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek De Stuwdam, naast nr. 14. Proefsleuven voorjaar 2019. CAR-rapport 103.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek parkeerplaats Dierenpark Amersfoort. Proefsleuven voorjaar 2019. CAR-rapport 104.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek Westelijke Ontsluiting - deelgebieden 4, 5 en 6. Proefsleuven zomer 2019. CAR-rapport 105.
• Bunschoten. Archeologisch onderzoek Abel Tasmanstraat. Proefsleuven voorjaar 2019. CAR-rapport 106.
• Soest. Archeologische inventarisatie Dalweg, politiebureau e.o. Bureauonderzoek voorjaar 2021. CAR-rapport 107.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek Sportfondsenbad. Proefsleuven voorjaar 2019. CAR rapport-108.
• Amersfoort. Archeologisch onderzoek Westelijke Ontsluiting - deelgebied 3. Proefsleuven en opgraving winter 2020. CAR-rapport 109.
• Amersfoort. Archeologische begeleiding Hogeweg 198. Voorjaar 20-19. CAR-rapport 110.

Je kunt de rapporten downloaden vanuit onze Google Drive.

Voorbeeld De Lichtenberg

Bij het proefsleuvenonderzoek op het voormalig ziekenhuisterrein De Lichtenberg (CAR 99) zijn de resten van één greppelstructuur opgegraven. Dit zijn mogelijk de resten van een loopgraaf uit de Tweede Wereldoorlog. In totaal zijn hier 114 metaalvondsten gedaan, waarvan 23 munten en 17 vondsten die gerelateerd zijn aan munitie. De aangetroffen hulzen zijn afkomstig van diverse legermachten. Waarschijnlijk is het onderzoeksgebied gebruikt voor het dumpen van oorlogsmateriaal (direct) na de Tweede Wereldoorlog.

Verder hebben we ook het overzicht van al onze publicaties bijgewerkt. Deze lijst kan je downloaden vanaf  onze website.