Een treinwagon in de grond van het vliegveld

Een treinwagon in de grond van het vliegveld

Wellicht heeft u het al gelezen in de krant, of bent u er zelfs al een kijkje gaan nemen tijdens een van de open-dagen. De voormalige vliegbasis Soesterberg wordt ontmanteld. Hiervoor in de plaats komt onder meer het Nationaal Militair Museum.

Hoewel het archeologisch onderzoek al is afgerond, blijven archeologen van het CAR betrokken bij de bodemwerkzaamheden op het terrein. De lange (militaire) geschiedenis van het terrein zorgt immers continu voor leuke verrassingen. Zo werd er enkele maanden geleden een ingang naar een schuilplaats of opslag opgemerkt in het veld.

De schuilplaats zoals hij werd ontdekt.

De mysterieuze schuilplaats is door de uitvoerder voorzichtig uitgegraven. Vervolgens heeft een archeoloog van het CAR de schuilplaats onderzocht en gedocumenteerd. Het lijkt te gaan om een treinwagon of de laadbak van een vrachtwagen. Voorlopig gaan we uit van het eerste. Het gevaarte is in zijn geheel ingelaten in een grote kuil die in het zand is gegraven. De structuur is verstevigd met staande houten balken, horizontaal geplaatste spoorrails en een dak van bielzen. Na het dichtgooien van de kuil bleef alleen de ingang (deur) van de schuilplaats nog zichtbaar.

 De schuilplaats tijdens het uitgraven.

De wagon dateert vermoedelijk uit de eerste helft van de 20^ste eeuw. Wellicht is de wagon gebruikt op het terrein van de vliegbasis. Op een deel van het vliegveld was namelijk een spoortraject aanwezig. Met het buiten gebruik raken van de wagon, en de stukken rails, hebben deze een nieuwe functie gekregen. We denken dat de schuilplaats is gemaakt door luchtmachtpersoneel van de vliegbasis, als onderdeel van een militaire oefening. Het op de basis gestationeerde personeel maakte als onderdeel van hun training (en tijdverdrijf) vele improvisorische schuilplaatsen op het terrein van de vliegbasis. In het recente verleden zijn al veel van deze bouwsels aan het licht gekomen. Dit zou betekenen dat de schuilplaats in de naoorlogse jaren (wellicht jaren ’60 of ’70 van de 20^ste eeuw) is gemaakt.

 Slechts een hoopje staal bleef over.

Gelet op de geringe ouderdom is de schuilplaats archeologisch niet heel interessant. De staat van de schuilplaats was ook erg slecht; de wagon was ingezakt door de zware bielzen op het dak. Besloten is daarom om de wagon onder begeleiding van een archeoloog uit de grond te graven. Uiteindelijk bleef er slechts een hoop staal over…

Een oude woonterp in Bunschoten

De afgelopen weken heeft er een opgraving plaatsgevonden in een van onze buurgemeenten. Tijdens een door een archeologisch bedrijf uitgevoerd proefsleuvenonderzoek aan de Veenestraat in Bunschoten, is een verhoogde woonplaats uit de Late Middeleeuwen aangetroffen (ca. 13de eeuw). In de proefsleuven werden diverse paalsporen, dierengraven en afvalkuilen uit de 13de tot en met 20ste eeuw gevonden. Tijdens het onderzoek werd duidelijk dat een deel van het terrein in de Middeleeuwen is opgehoogd. Gezien de ligging van het plangebied is dit ook niet zo vreemd. De Veenestraat was namelijk een zogenaamde achterkade, tijdens de laat-middeleeuwse ontginningen in dit gebied. Bunschoten is rond 1200 ontgonnen, waarbij stukken moerasland middels een goede waterhuishouding werden omgezet in weiland en akkerland. Men ontgon vanaf een voorkade richting een achterkade. Zodra men dichter bij de achterkade kwam te werken, werden daar nieuwe boerderijen gebouwd, op kleine terpjes. Dergelijke woonterpjes zijn tegenwoordig nog goed zichtbaar in het landschap. Je ziet ze bijvoorbeeld nog langs de Zevenhuizerstraat in Bunschoten, maar ook langs de Zeldertseweg in Amersfoort. De vondsten gaven voldoende aanleiding om op een deel van het terrein een opgraving uit te voeren. Dit onderzoek heeft inmiddels ook plaatsgevonden. Op de foto’s is te zien hoe er onder meer enkele putten zijn gevonden: een 17de eeuwse bakstenen waterput, en een beerput vervaardigd uit een herbruikt wijnvat. Daarnaast kwamen nog meer paalkuilen en andere sporen aan het licht. Op dit moment worden alle gegevens door het onderzoeksbureau onderzocht, waarna ze vast met een mooi rapport komen over één van de oudste plekken van het huidige Bunschoten!

 

Pijpaarden Pijpjes

Tot het binnenwerk behoort ook het gedetailleerd beschrijven en zo mogelijk dateren van de welbekende 'Goudse pijpjes'. Deze pijpjes zijn gemaakt van pijpaarde, een speciale kleisoort die wordt gevonden in bepaalde gebieden van Duitsland, Belgie en Nederland.
De pijpjes werden niet alleen in Gouda gefabriceerd. Ook in Amersfoort waren in de 17e eeuw enkele pijpenbakkers actief. De meeste pijpjes die we tegenwoordig bij Amersfoortse opgravingen vinden zijn onversierd en van een eenvoudige kwaliteit. Ze zijn meestal alleen globaal in de tijd te dateren.

Dit is een wat luxer uitgevoerd exemplaar met de afbeelding van een jachttafereel. Jammer genoeg is ook van deze pijp de herkomst niet precies te achterhalen. Een collega uit Gouda wist te vertellen dat in de tweede helft van de 19e eeuw verschillende Goudse pijpmakers deze versiering gebruikten. De binnenkant van de pijpenkop heeft vrijwel geen zwarte aanslag. Dat betekent dat er met de pijp nauwelijks is gerookt. Het zou kunnen komen doordat de dunne steel van de pijp kort na aankoop is gebroken.

Opgraving Appelmarkt

Afgelopen maandg zijn we gestart met een opgraving op een locatie waar archeologie geen onbekend fenomeen is. Pal tegen het gebouw waar tot voor enkele jaren de RCE (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed) was gevestigd zijn onlangs twee panden gesloopt. Voor de nieuwbouw van start gaat, wordt het terein eerst door ons onderzocht. Vanaf de opgraving kijk je uit over de Appelmarkt, waar ons onderzoek in 2009 een enorme publiekstrekker was. Bovendien riep dit onderzoek destijds de nodige vragen op. Zo hebben we aanwijzingen gevonden dat de Kerkstraat oorspronkelijk een waterloop was. Kunnen we met deze nieuwe opgravingen hier meer over te weten komen?
Hoewel we nog maar net zijn gestart is het wel duidelijk dat er nog volop archeologische sporen en resten aanwezig zijn. Zo hebben we meteen al funderingen, een waterput en een keldertje gevonden. En lemen vloertjes. Een goed begin dus. Maar... die witte pakken? Die zijn nodig vanwege vervuiling die aanwezig is op het terrein. Veiligheid gaat voor alles natuurlijk.
 

Archeologie op foto...

Naast graven en onderzoeken is het ook onze taak om het publiek te informeren over de resultaten van ons werk. Daarom zijn we elke woensdagmiddag tussen twee en half vijf open voor iedereen die langs wil komen. In de gang naar onze expositieruimte hebben we nu een splinternieuwe foto van grote afmetingen, zo'n 3 meter breed en ruim 1 meter hoog, opgehangen. Hierop is te zien hoe het er bij het archeologisch buitenwerk aan toe gaat.

Met onze tijd mee...

Ook wij gaan met onze tijd mee. Ons Total Station wordt vervangen door een moderner model. Met het Total Station worden in het veld metingen gedaan, de exacte locatie van sporen en vondsten kunnen met het apparaat vast worden gelegd. Tot gisteren waren er twee mensen nodig om deze handeling te verrichten.

Vanaf vandaag hebben we een Robotic Station waardoor alle meethandelingen voortaan door één persoon gedaan kunnen worden. Dat betekent dat we één paar extra handen hebben voor allerlei belangrijke werkzaamheden in het veld...