woensdag 27 oktober 2021

Opgraving Horsterweg Leusden

Wij hebben in het najaar van 2019 een grote opgraving uitgevoerd aan de Horsterweg te Leusden. Het verslag van de opgraving is nu gepubliceerd. 

In de Late Prehistorie werden de hoger gelegen dekzandruggen in het Eemland en de Gelderse Vallei intensief bewoond. Dit geldt ook voor de dekzandrug waar het onderzoeksgebied ligt. We hebben bewoningssporen aangetroffen uit de Late IJzertijd (250-12 voor Chr.), die waarschijnlijk tot dezelfde nederzetting als het nabijgelegen Schammer hebben behoord. We hebben op het hoger gelegen deel van het terrein minimaal één erf uit de Late IJzertijd gevonden, met een reeks aan bijgebouwen, zoals opslagschuurtjes (zie afbeelding). Gezien de ruimtelijke verspreiding van de bijgebouwtjes, kunnen we aannemen dat de aangetroffen boerderij niet de enige is geweest. Het lijkt zeer waarschijnlijk dat direct buiten het onderzoeksgebied nog meer boerderijen hebben gelegen.

De aanwezigheid van minstens drie bijgebouwtjes in of op de rand van het vennetje doet vermoeden dat deze werd gebruikt voor de visvangst. Om droge voeten te houden op het erf was een sloot gegraven waarmee overtollig water afgevoerd kon worden. 

Bij de boerderij zullen akkers hebben gelegen, maar die hebben geen sporen nagelaten. Resten van wat men verbouwde hebben we ook niet aangetroffen, maar wel een complete maalsteen (zie afbeelding). Dit wijst erop dat er graan of vergelijkbare gewassen geteeld zijn. 


Omdat de sporen van de boerderij slecht bewaard zijn gebleven, weten we niet of een deel van het gebouw als stal in gebruik was. Schapen of geiten hield men in ieder geval wel; een tweetal spinklosjes voor het bewerken van wol en een aantal verbrande botresten tonen dit aan. 

De huisraad van de boerenfamilie bestond uit handgevormde potten van aardewerk. Vermoedelijk maakte men deze zelf. Eventuele voorwerpen van hout of metaal zijn in de zandige bodem niet bewaard gebleven. Al met al was men dus behoorlijk zelfvoorzienend. Maar er was ook contact met de buitenwereld; enkele maalsteenfragmenten zijn gemaakt van vulkanisch materiaal, zoals tefriet. Het is bekend dat maalstenen vanuit de Eifel in Noordwest Europa verhandeld werden, tot in het huidige Leusden aan toe.

Aan het begin van de jaartelling werd het gebied vermoedelijk te nat voor bewoning. De dekzandruggen raakten overgroeid met veen en bleef woeste grond tot in de Late Middeleeuwen. In die tijd lijkt men sloten te hebben graven om de waterhuishouding te verbeteren en het gebied weer te ontginnen. Sinds die tijd heeft het gebied continu een agrarisch gebruik gekend. 

In de Tweede Wereldoorlog werd het gebied opgenomen in de door de Duitse bezetters aangelegde Pantherstellung. De sporen hiervan hebben we aangetroffen in de vorm van een brede en diepe tankgracht die in een soort zigzag-patroon dwars door de weilanden en akkers heeft gelopen. Vrij snel na het einde van de oorlog werd de gracht weer gedicht en werd het agrarische landschap weer hersteld.

Verder lezen? Download dan hier het rapport


woensdag 13 oktober 2021

Nog meer tabak...

In 2012 en 2020 groeven we bij de Energieweg in Amersfoort oost meerdere tabaksschuren en een laat-middeleeuws erf op. Maar net niet helemaal. Enkele delen van het erf en van de tabaksschuren vielen helaas net buiten onze opgravingsputten. Maar met de geplande vernieuwing van knooppunt Hoevelaken komt hier verandering in. 

Ter voorbereiding op de vernieuwing graven onze collega-archeologen van BAAC nu de missende puzzelstukken van het erf en de schuren op. We hopen dat ze de komende dagen beter weer hebben!



Het AD schreef er vorige week een stukje over:

https://www.destentor.nl/amersfoort/archeologen-vinden-sporen-17de-eeuwse-tabaksteelt-bij-knooppunt-hoevelaken-dit-is-een-schatkamer~a130e1c9/



dinsdag 12 oktober 2021

Park Elisabeth Groen / voormalig Elisabeth ziekenhuis

In de afgelopen jaren is het voormalig Elisabeth ziekenhuis stapsgewijs omgebouwd tot een prachtig park. Dit park - met de naam Elisabeth Groen - wordt inmiddels al druk gebruikt. In de periode tussen de sloop van de gebouwen van het voormalige ziekenhuis en de realisering van het park hebben wij verschillende archeologische onderzoeken gedaan. 

Bij eerdere onderzoeken in 2014 en 2018 zijn onder andere aardewerk, een fragment van een gepolijste bijl en resten van zogenaamde boomstam/kistgraven aangetroffen. Deze komen uit de periode Neolithicum - Vroege Bronstijd (ongeveer 5000 - 2000 voor Christus). Bij de plannen voor de inrichting van het park is rekening gehouden met de archeologische waarden van het gebied. Daarbij zijn op de locaties met archeologische sporen en vondsten zo min mogelijk grondwerkzaamheden uitgevoerd, zodat het bodemarchief 'in situ' bewaard wordt. 

In de zomer van 2020 is het noordelijke deel van het  voormalige ziekenhuisterrein onderzocht. Hier zijn in totaal 47 boringen gezet. Doel van het onderzoek was om te kijken of en in hoeverre de bodem verstoord is door de bouw- en sloopwerkzaamheden op het terrein. In het rapport wordt geconcludeerd dat in het westelijke deel van het terrein (langs de beek) geen archeologische sporen verwacht worden. In een zone langs de Heiligenbergerweg is wel nader onderzoek nodig als er diepere grondwerkzaamheden gepland worden. 

Verder lezen? Download hier CAR rapport 113. Park Elisabeth Groen heeft een eigen website.