woensdag 31 januari 2007

Alarm!

Woensdagmiddag; het pand is vol met bezoekers en net op dat moment gaat de telefoon: er wordt gegraven in de Langestraat! Binnen een paar minuten zijn de archeologen ter plaatse. Bij een verbouwing in een pand aan de Langestraat blijkt een kelder te zijn uitgegraven. Iemand had nagelaten ons op de hoogte te brengen. Hoewel er al veel grond is afgegraven en enkele funderingen zijn gesloopt blijkt er nog wel wat archeologische werk te doen te zijn. Gelukkig kunnen we de belofte aan onze opgravingsploeg dat ze voorlopig niet buiten hoeven te werken waarmaken; deze opgraving is binnen!

Schep- of scheppénlog?

Bij een schoonmaakronde door onze eigen vitrines viel het oog op een tweede schep, die een beetje verscholen achter een grote pot lag. Deze 500 jaar oude schep, afkomstig van de opgraving op de Hof, had zichzelf - bescheiden als ie is - een achterafplaatsje in de vitrine-vol-veertiendeeeuwse-vondsten gegeven. Maar nu is het afgelopen met dat muurbloempjesgedrag: ik heb 'm net in de scheplog-vitrine gelegd, naast die andere schep.

dinsdag 30 januari 2007

Foei lelijk ding

"Ik ben er helemaal klaar mee...", riep onze nieuwste restauratrice en zette het lelijkste vaasje dat we ooit hebben opgegraven op mijn bureau, gerestaureerd en wel. "En ik wil 'm nooit meer zien!" brulde ze er achteraan, vanuit de gang. Oei... Dit was geen ochtendhumeur of een slechte dag, dit was het resultaat van weken-lang worstelen met scherven, lijm en gips. En een lelijke vaas die niet gerestaureerd wilde worden.

Het begon allemaal op de opgraving, waar tussen allerhande recente troep een aantal witte scherven de aandacht trok van één van de opgravers. Te recent om mee te nemen, maar te opvallend om te laten liggen. Toch maar meegenomen en zodoende kwamen de scherven - redelijk ongemerkt - in de vondstverwerking terecht. Wassen, drogen, tellen, coderen, beschrijven en... puzzelen. Dat laatste hebben we laten doen door een stel jonge scholieren die een paar daagjes bij (aan?) ons kwamen snuffelen. De opgraving was verregend en we zochten wat binnenwerk voor de knulletjes. En ineens was daar een soort monster-van-Frankenstein-achtige vaas ontstaan, bijeengehouden door plakbandjes, elastiek, satéstokjes en een heuze paperclip. Tja... en als we dan eenmaal dat hele eind zijn gekomen, dan ook maar afmaken: restaureren, tekenen, beschrijven en fotograferen. En exposeren...

Sorry, Caroline, je zult de vaas nog heel vaak zien: vanaf vandaag staat ie in de Scheplog-vitrine.

Taart!

Net voor koffietijd gaat de deurbel. Een scholier, die vorige week als snuffelstage een dagje op de opgraving heeft meegewerkt, komt vol trots zijn verslag brengen. En wat helemaal in de smaak valt; hij heeft als dank ook nog eens taart meegenomen! Dit soort stagiaries zien we graag komen!

maandag 29 januari 2007

Start én finish op één dag

De sleuf is getrokken, de bodem onderzocht en alles is weer dichtgegooid; de opgraving op het Stadhuisplein is vandaag begonnen en direct ook afgerond, het was waar een bliksem-onderzoek. In 1992 hebben we een grote opgraving héél vlakbij uitgevoerd: de nieuwbouw aan het gemeentehuis en - met name - de parkeerkelder. Daar hebben we, 't was echt een verrassing, een grote begraafplaats uit de 16de eeuw aangetroffen, behorende bij het Observantenklooster (nu 'De Observant'), zo bleek later in het onderzoek. Aan drie zijden hebben we toen de grens van de begraafplaats kunnen vaststellen, maar juist aan de kant van het gemeentehuis zelf, richting de bomengroep, niet. Daarom waren we heel benieuwd of we hier op deze plek bínnen of juist buiten de begraafplaats zitten - ofwel: zitten hier graven in de grond, of niet? Het probleem is echter, dat het stadhuis niet op één begraafplaats, maar op twee is gebouwd: het oudere deel van het stadhuis, de bruine gebouwen, is op de oude Gemeentelijke Begraafplaats gebouwd (de bomengroep markeerde de ingang). Dus áls hier graven in de grond zitten, waar horen deze dan bij? Bij de 16de-eeuwse kloosterbegraafplaats, of de 19de-eeuwse gemeentelijke?

Zo ver is het echter niet gekomen: er zijn bij dit onderzoek geen graven aangetroffen. Wél iets dat we totaal niet verwachtte: een waterput. Deze kom je ook op de gekste plekken tegen... (hierover later mee)

geen gebrek aan aandacht

Een opgraving op het stadhuis, onder de neuzen van al onze collegae, dat kan niet ongemerkt blijven. We waren voorbereid op veel omstanders en toeschouwers, maar zóveel, dat hadden we niet verwacht. Het leek wel of het hele stadhuis bij ons aan de put stond. Later bleek dat het computernetwerk plat lag en niemand aan het werk kon. Vandaar....

vrijdag 26 januari 2007

De beuk erin (of eruit?)

De vorige opgraving is nog maar net klaar, of we zijn al weer druk bezig met het voorbereiden van de volgende. Deze keer graven we onder het wakend oog van onze collega-ambtenaren; pal voor het stadhuis! Het groepje eeuwenoude beuken voor de ingang is ziek en wordt vervangen. Om te voorkomen dat bij het planten van de nieuwe bomen - ze komen een eindje verderop - archeologische sporen verloren gaan, onderzoeken wij het terrein eerst. Vanaf komende maandag. Zou het weer eens een opgraving in de sneeuw worden? We rekenen op warme chocolademelk van onze collega's!

Het gaat beginnen...

Vanochtend in de krant, en direct lopen de bezoekersaantallen op. Het persbericht heeft succes, journalisten bellen, kranten schrijven en op de radio wordt erover gepraat: Scheplog is gelanceerd. Het is op dit moment iets na negen uur in de ochtend, en het aantal bezoekers aan Scheplog overtreft al het totale aantal bezoekers van gister.

wij hebben er zin in, en u duidelijk ook!

woensdag 24 januari 2007

Tot je een ons weegt...

Vanmiddag was een drukke middag; er zijn veel bezoekers op de open woensdagmiddag geweest, waaronder een verslaggever van Radio M met zijn microfoon en opname-apparatuur. Een man met een missie, op zoek naar een verhaal. Een groot aantal bezoekers liet hij voorbijgaan; hij wachtte op iemand die met eigen vondsten op ons archeologische spreekuur kwam. Hij wachtte, en wachtte... tot ie een ons woog. Niemand... In de tussentijd interviewde hij diverse medewerkers van ons, totdat de batterij van zijn recorder leeg raakte en hij naar de winkelstraat vertrok, op zoek naar nieuwe. Precies op dat moment kwam een bezoeker met eigen vondst: een weeggewicht, gevonden in de binnenstad. Het ding woog naar schatting... een ons.

En wéér eentje af!

Maandag begonnen, woensdagmiddag al weer klaar; soms kan het snel gaan. We bleken bij Achter de Arnhemse Poortwal niet de eersten te zijn die de grond zijn ingegaan. In de afgelopen eeuwen is hier al flink gespit en zijn oudere archeologische sporen op de schop gegaan; weinig eer aan te behalen dus. De opgravingsput is weer dichtgegooid, de projectarcheoloog gaat zijn eindrapport schrijven (lekker dicht bij de verwarming) en daarna weer naar de volgende klus.

(Op-)schepper?

En wat is een Scheplog zonder schep? Vandaag ligt onze middeleeuwse schep - toch wel een heel bijzondere vondst - tussen alle andere actuele vondsten in de speciale scheplog-vitrine, gewoon, om te vieren dat Scheplog gelanceerd is. Ook het bajonet waar sinds vorige week zoveel over gesproken en geschreven is, ligt erin.

Hoe laat komt die radioverslaggever vanmiddag ook al weer?

dinsdag 23 januari 2007

Scheplog gelanceerd

Zo, het persbericht over Amersfoorts eigen archeologie-weblog is net de deur uit, Scheplog is daarmee officieel gelanceerd. Er gaat voortaan geen dag op het Archeologisch Centrum meer ongemerkt voorbij…

Wij zijn benieuwd wat er gaat komen, Scheplog maakt het niet alleen mogelijk om over onze dagelijkse avonturen te lezen, maar ook om te reageren; bij alle artikelen kunnen vragen, opmerkingen, bedenkingen en eigen bevindingen als commentaar worden toegevoegd, anoniem of met afzender. En iedere reactie lokt weer een nieuwe uit…

Het bijzondere van onze weblog is dat deze een analoge tegenhanger heeft; de open woensdagmiddag draait voortaan om de vele kleine en grote actuele zaken die op Scheplog staan beschreven. Iedereen krijgt de gelegenheid om de voorwerpen in kwestie ook in het echt te zien, de betreffende onderzoekers echt te ontmoeten en de genoemde ontdekkingen zelf te bekijken. Op een speciale plek binnen de expositie, onder de klok in de expositieruimte (dus ‘goed bij de tijd’), liggen speciaal voor de open woensdagmiddag de meest actuele scheplog-vondsten, iedere week iets nieuws ....

maandag 22 januari 2007

Taart!

Vandaag hebben we een jarige:
Maarten is 30 jaar oud geworden.

Hiep Hiep Hoera.

We wensen hem nog vele, vele jaren
en vele, vele mooie opgravingen.

De winter begint...

... als de archeologen net weer gaan graven.

Eerst de storm, toen de nachtvorst, nu lijkt eindelijk de winter aan te breken. Temperaturen van rond het vriespunt houden de archeologen echter niet tegen; vandaag zijn we begonnen met een opgraving bij Achter de Arnhemse Poortwal. In december is hier een pandje gesloopt. Onze projectarcheoloog stond vanochtend al vroeg naast de graafmachine: de opgraving bij Achter de Arnhemse Poortwal is vandaag gestart. Het is een klein perceeltje (in december is hier een pandje gesloopt) dus de opgraving zal niet echt lang duren, maar: we laten ons graag verrassen, het zijn vaak de kleintjes waar de bijzondere ontdekkingen worden gedaan. We hebben de komende weken de tijd om dit terrein te onderzoeken. Nu maar hopen dat het niet te hard gaat vriezen!

vrijdag 19 januari 2007

Geen stormschade

Gelukkig... Ik moet er toch niet aan denken dat de vondsten de opgraving uit waaien.

donderdag 18 januari 2007

Geachte archeoloog...

Ik verwijs naar ons gesprek van gistermiddag over een bajonet.

De code op de bajonet (csz) staat voor:

Luckenwalder Pumpenfabrik Johann Back, Luckenwalde.

Op zich niet zo vreemd, een groot gedeelte van de door het duitse leger in de 2e Wereldoorlog werd gemaakt door een "Armaturenfabrik" en een "Lampenfabrik". Veel metalen voorwerpen werden gemaakt door bedrijven die vóór de oorlog iets heel anders maakten; veel duitse machinegeweren kwamen van een berijf dat stalen kantoormeubilair vervaardigde. De code csz is dus niet onaannemelijk. Het is zonneklaar dat het om een door het duitse leger gebruikte bajonet gaat, duitse militair vervaardigde zaken werden gestempeld met een twee- of drielettercode, of met een code "P" gevolgd door twee of drie cijfers.

Met vriendelijke groeten,

L.B.

woensdag 17 januari 2007

Ons roestig bajonet

Tijdens de restauratie van de Koppelpoort, een flink aantal jaar geleden, heeft ook een klein archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Voor de restauratie was een deel van de gracht / Eem droog gelegd, waardoor wij ons onderzoek droog konden uitvoeren (we zijn geen echte onderwater archeologen). Tussen de fietswrakken, winkelwagentjes en kontainers, kwamen we in de modder op de bodem van de gracht ook een wat grimmiger vondst tegen: een roestig bajonet, waarschijnlijk uit de Tweede Wereldoorlog (ehhh... hoofdletters of niet?). Deze hebben we - in tegenstelling tot de roestige fietsen en semi-moderne troep - als archeologische vondst meegenomen, alhoewel ie wel wat recent is. Enfin, het voorwerp is gereinigd en geconserveerd en ligt al jaren bij ons in de 'uit grootmoeders tijd'-vitrine, bij het oude cola-flesje en het Regout-aardewerk servies, vondsten die illustratief voor het materiaal dat bij opgravingen óók wordt aangetroffen, maar niet écht archeologie zijn. We hebben ons dan ook eigenlijk nooit verder in het bajonet verdiept, hebben bijvoorbeeld ook nooit uitgezocht of het een Nederlands of Duits wapen is, middeleeuws wapentuig is waar we ons eerder mee bezig houden.

Nu is daar wellicht verandering opkomst, deze woensdagmiddag kwam er een bezoeker voor het blad 'de Kroniek' en liet zijn blik toevallig op ons roestig bajonet vallen. Het bleek een kenner, en determineerde het wapen op Tsjechische makelij. Onder voorbehoud, echter, want de naslagwerken had hij niet bij zich, vanzelf. We horen het definitieve antwoord binnenkort...

niet te restaureren...

... maar wel te reconstrueren:

Een prachtig Majolica bord dat gevonden is bij de opgraving van Achter de Kamp, is niet te restaureren, zo oordeelde onze - toch meestal vrij positief ingestelde - restauratieploeg. Het vrij kleine bord (doorsnede 18,5 cm), afkomstig uit een tonputje vol afval, heeft een vrij zeldzaam decor op de binnenzijde, en dateert van rond 1600. Helaas ontbreekt een groot stuk van het eeuwenoude bord, dat ook bij het nakijken van de vele duizende scherven niet is aangetroffen. Het is te groot om aan te vullen, en mooier wordt het er ook niet op. Gelukkig weet de tekenafdeling wel raad met dergelijke stukken: dat wat er niet is, wordt gewoon bijgetekend. Het uiteindelijke resultaat geeft een schitterend beeld van hoe het bord er in z'n 'volle glorie' uit heeft gezien.

Het bijzondere bord ligt met de tekeningen vanmiddag ook in de vitrine van Goed bij de Tijd. De restaurateurs en tekenaar zijn aanwezig voor allerhande toelichting.

dinsdag 16 januari 2007

Jaarverslag?

In 2006 hebben we 14 onderzoeken uitgevoerd, waaronder 6 (middel)grote opgravingen. De grootste was bij Achter de Kamp, hier zijn we bijna 16 weken bezig geweest. De uitwerking ervan gaat nog wel meer tijd in beslag nemen. De kortse opgraving in 2006? dat was een observatie aan Zevenhuizen.

maandag 15 januari 2007

Geachte archeoloog,

In verband met mijn proefschrift over het mesolithicum in Noord-
Nederland ben ik momenteel bezig met het verzamelen van zoveel mogelijk dateringen van meso sites. In het artikel over C14-dateringen van Jan Lanting en J. van der Plicht (Palaeohistoria 39/40, 1997/1998) kom ik een datering tegen uit Amersfoort waar ik graag meer informatie over zou willen. Het zou gaan om een haardkuilen en een kuil (beide met meso datering) die tijdens een opgraving in 1989 zouden zijn gevonden in een ijzertijd-nederzetting aan de Emichlaerseweg. Beide sporen lagen blijkbaar in een ijzertijdhuis. Voor mijn database zou ik heel graag de coordinaten van de vindplaats willen weten evenals een hoogte tov NAP. Wellicht zijn er meer gegevens beschikbaar zoals een publicatie of rapport. Kunt u mij hiermee verder helpen?

vrijdag 12 januari 2007

Mooi kruisje













Uit een beerput van de Valkestraat is ooit een fragment van een houten kam gekomen - een heel fraaie, overigens; de kam heeft twee verschillende tandbreedtes. De ene zijde is een typische luizenkam, de andere zijde heeft breede tanden en lijkt vooral handig bij sterk krullend haar. Onlangs is de kam uit de conserveringsvloeistof gekomen en wat blijkt: de kam is ook nog eens versierd met een klein symbooltje; een ingewikkeld soort kruisje. Waarschijnlijk is het een huismerk waarmee de eigenaar zijn of haar eigendom heeft gemarkeerd. Als je goed kijkt zie je vlak bij de breukrand een klein stukje van een tweede kruisje.

Woensdag ligt ie in de scheplogvitrine, kunt u 'm zelf komen zien

donderdag 11 januari 2007

Lekker makkelijk zeg...

Hallo,

Ik moet voor school een werkstuk maken over de stad Amersfoort. Kunt u voor mij de volgende vragen beantwoorden?

1) Wanneer en hoe is de stad ontstaan?
2) Was er sprake van pre-stedelijke kern en zo ja en welke?
3) Waarom is de stad juist op die plaats ontstaan?
4) Van wie en wanner kreeg de stad stadsrechten?
5) Wat stond er in die stadsrechten en hoe was het stadsbestuur geregeld?
6) Welke economische activiteiten waren kenmerkend voor de stad en wanneer was de bloeitijd?
7) Welke gilden waren van grote betekenis?
8) Hoe heeft het inwonertal van de stad zich ontwikkeld?
9) Hoe zat het met de sociale groepen in de stad en hoe gingen die met elkaar om?
10) Hoe heeft de stadsplattegrond zich tot ca. 1800 ontwikkeld?
11) Welke kenmerkende gebouwen dateren uit de Middeleeuwen en de Gouden Eeuw?
12) Welke andere bijzondere eigenschappen heeft de stad?

Liefst zo uitgebreid mogeljk
alvast bedankt,

S.

woensdag 10 januari 2007

Eerst even proefdraaien

Vandaag gaan we proefdraaien met 'Goed bij de Tijd' en grijpen terug op de experimentele schaatstocht van de Levende Historie van afgelopen zaterdag, de kranten staan er bol van. We tonen deze ene keer de schaatsen en sleetjes uit onze eigen collectie.

Maar eerst moeten we de klok ophangen en de vitrine schoonmaken. Waar moeten we nu toch heen met die grote schilderijlijst...?

dinsdag 9 januari 2007

GOED bij de TIJD

2007, een nieuw jaar, nieuwe tijd, tijd voor wat nieuws. Zoals eerder gemeld stoppen we met 'Goed uit de Verf' - alhoewel we er niet helemaal mee stoppen (maar daarover later meer). Voor dit jaar hebben we een aardige opvolger op stapel staan; meer actuele zaken.

Goed bij de Tijd

Er gaat bijna geen dag voorbij dat er op het archeologisch centrum een bepaalde vondst ineens het gesprek van de dag is: een bijzondere pot die met veel moeite gerestaureerd is, een zeldzaam voorwerp dat net uit de opgraving gekomen is, een spectaculaire vergoeiing in een menselijk bot, een fraai stuk glaswerk dat gefotografeerd is, ga zo maar door. Het kan ook gebeuren dat een 'oude' vondst ineens actueel is, omdat de kranten bol staan van vergelijkbare voorwerpen of er nieuws is dat wij ermee associeren. Soms halen onze eigen bodemvondsten de kranten.

Veel van die kleine en grote ontdekkingen staan op deze Scheplog beschreven en we willen iedereen de gelegenheid bieden om de voorwerpen in questie ook in het echt te zien. Daarom leggen we speciaal voor de open woensdagmiddag de meest actuele scheplog-vondsten op een speciale plek binnen de expositie: de Scheplogvitrine onder de klok in onze expositieruimte. We beloven u:

iedere week ligt er iets nieuws ...

maandag 8 januari 2007

Onderzoekje aan de Heideweg

De archeologische werkzaamheden in Vathorst lopen ten einde, nog enkele klussen te gaan, dit jaar. Aan de Heideweg in Vathorst ligt een klein perceeltje waar vandaag gestart is met het vooronderzoek. De ochtend is geheel verregend, maar later op de dag brak de zon gelukkig door...

vrijdag 5 januari 2007

Schaatsexperiment

Aankomende zaterdag gaat een groepje mensen van Levende Historie demonstratie gegeven op de ijsbaan op het Lieve-Vrouwekerkhof. Ze schaatsen op zogenaamde 'glissen' gemaakt van bot, naar middeleeuws voorbeeld.

We hebben een aantal middeleeuwse glissen in de collectie, en leggen deze aankomende woensdag in de vitrine, samen met de 'echte' schaats (modelletje Friese doorloper') uit de 15de-eeuw die we bij de opgraving op de Hof hebben gevonden. Deze schaats is een vroeg voorbeeld van een schaats met ijzer.