Klootschieten

De sport klootschieten is bij een groot aantal mensen onbekend. De naam doet vermoeden dat er met (!) of tegen de edele delen van de man  wordt geschoten. Gelukkig voor de man blijkt dit een misconceptie te zijn en is de sport in werkelijkheid helemaal niet zo schadelijk voor het klokkenspel. Het gaat namelijk om het zo ver mogelijk werpen van een met lood verzwaarde houten bal (kloot). Het spel lijkt eigenlijk nog het meest op golf, maar in plaats van een golfclub gebruik je een arm om de bal in zo min mogelijk worpen bij een vooraf afgesproken markant punt te krijgen.
Bij een opgraving aan de Dorpsstraat in Bunschoten hebben we zo'n houten, met lood verzwaarde, bal teruggevonden; een kloot! Dit is een leuk gegeven, aangezien het klootschieten al vanaf de 13de eeuw werd beoefend in Nederland. Het was lange tijd een erg populaire, maar schadelijke sport. Omdat er geregeld gebouwen, mensen en stadswallen beschadigd raakten door rondvliegende kloten, werd de sport in veel plaatsen verboden. Toch bleef de sport populair tot aan het begin van de gouden eeuw en werd er - illegaal - doorgespeeld. Een voorbeeld uit circa 1500 spreekt over een verbod op "clootschieten of andere wansturigheid, 't sy ook met stenen te werpen op verbeurte van dertig stuyver".
Zou er ook in Bunschoten een dergelijk verbod zijn geweest? Hebben we hier te maken met resten van een potje illegaal klootschieten?

Klein onderzoek op hofje Armen de Poth

Vandaag heeft het CAR een klein archeologisch onderzoek gedaan binnen de muren van de Armen de Poth. De aanleiding voor dit onderzoek is de bouw van een nieuwe fietsenstalling ten oosten van de Rochuskapel.

Naast deze kapel, die begin 1500 is gebouwd, heeft een begraafplaats gelegen. De geplande fietsenstalling ligt ter hoogte van deze begraafplaats en de verwachting is dat met de bouw eventuele graven worden verstoord of zelfs vernietigd.

Zwammen over archeologie

Afgelopen week is een 200 jaar oude beuk voor huis Randenbroek weggehaald. De boom werd gekweld door de zogenaamde honingzwam. Deze meedogenloze (maar zoete) fungi was bezig de oude boom langzaam maar zeker van binnenuit op te eten. Toen de ooit stevige wortels van de beuk een zachte moes waren geworden en de gemene stroperige schimmel op het punt stond om zich te vergrijpen aan andere bomen in het park, was het tijd om de beuk uit zijn lijden te verlossen. Dit laatste werd gedaan door de boom te kappen en een grote hoeveelheid grond rondom de boom weg te halen. Hoe vervelend het ook was voor de boom (en daarmee ook voor de zwam), voor archeologen was dit een uitgelezen kans om eens een kijkje te nemen onder de grond, precies voor het landhuis.
Wat bleek: onder de oude beuk troffen we de resten van een gracht aan. Deze gracht heeft ooit om het landhuis heen gelegen en bleek fragmenten van allerhande serviesgoed uit de 16e eeuw te bevatten. Wat deed je als je luxe serviesgoed kapot ging nadat de onhandige bediende van je 16e eeuwse landgoed, weer eens struikelde? Dan gooide je dat natuurlijk linea recta het raam uit, zo de gracht in.
De ligging van de gracht komt overeen met een gracht die te zien is op een kaart uit de 16e eeuw. Op die kaart is een vierkante gracht rondom het landhuis getekend. Op een kaart uit de 17e eeuw is dit deel van de gracht juist gedempt. Het leuke van de aardewerk scherven die we hebben aangetroffen in de gracht, is dat deze uit de 16e eeuw dateren. De archeologische vondsten komen dus overeen met de historische kaarten.

Vernieuwde Scheplog-vitrine

De zalfpotjes die bij het archeologisch onderzoek aan de Muurhuizen op de hoek met de Nieuwstraat zijn gevonden, zullen vanaf heden in de scheplog-vitrine te zien zijn. Naast chirurgijns maakten vooral apothekers gebruik van zalfpotjes, welke dienden om zalf aan patiënten mee naar huis te geven. Ze werden gevuld met een kruidenmengsel en afgesloten met een stuk perkament of varkensblaas. Op een schilderij van Adriaen Brouwer zien we onder het 'instrumentarium' van de chirurgijn een wit zalfpotje afgebeeld. De chirurgijn werd in de 17e eeuwse schilderkunst veelvuldig afgebeeld. Het verhelpen van abcessen en andere voetaandoeningen was aan de orde van de dag; veelal liepen mensen langdurig over slechte wegen op niet deugdelijk schoeisel. Ook schilders maakten voor het bewaren van pigmenten gebruik van zalfpotjes, zoals te zien op het schilderij 'De tekenles' van Jan Steen.

Dorpsstraat Bunschoten

Het Centrum voor Archeologie heeft vorige week een klein onderzoek uitgevoerd aan de Dorpsstraat in Bunschoten. Qua archeologie viel het wat tegen deze keer, een waterput uit de 20e eeuw, een 19de eeuwse sloot en een ophogingslaag uit de 16e eeuw. Dit betekent wel dat de opdrachtgever, waarschijnlijk snel, kan starten met de bouw van zijn huis.

En de ton die viel in duigen...

Een kleine twintig jaar geleden werd er tijdens een archeologisch onderzoek aan het Havik een waterput opgegraven. Wat bleek? De schacht van de put bestond uit een eikenhouten ton waarin tientallen gaten waren geboord. De duigen waren doorboord zodat schoon grondwater de put in kon stromen. De waterput was in de 17e eeuw aangelegd en in gebruik, maar de ton zelf werd voor die tijd al gebruikt om vloeistoffen zoals wijn of bier in op  te slaan en te vervoeren.
Ruim 300 jaar later zijn de duigen door de archeologen geborgen en verbleven sindsdien in het depot van de archeologen. Daar hebben de duigen nog bijna twee decennia stof kunnen vangen. Toen was de tijd rijp de gevallen duigen in ere te herstellen. Om te beginnen hebben we de duigen van een nieuw jasje voorzien door ze met bijenwas in te smeren. Het hout was op veel plekken gebarsten en maakte een doffe indruk. Dankzij de bijenwas pronken de duigen nu als weleer. De volgende stap was om alle duigen in de juiste volgorde weer tot één geheel te maken.

Het resultaat is een verrassend fraaie, bijna complete, grote ton, met een hoogte van één meter en een doorsnede van bijna 70 centimeter kon in de ton ruim 325 liter aan vloeistof bewaard worden.

En zo sluiten wij het meest recente hoofdstuk af van een reeds eeuwen oude geschiedenis van de eik, die een ton werd, die een waterput werd, die in duigen viel en tenslotte weer een ton werd.

Dagje uit met alle medewerkers van Archeologie

Vorige week dinsdag was het zover: het dagje uit!
Waar naar toe dit jaar? Tja het is altijd weer moeilijk kiezen. Gelukkig zijn er altijd vrijwilligers die deze dag organiseren en dit jaar was dat ook weer het geval.

We zijn s'morgens met de trein naar Rotterdam vertrokken. Boven op het dakterras van het Handelsgebouw konden we uitkijken over Rotterdam en het nieuwe station bewonderen van bovenaf.
Van Rotterdam de trein naar Dordrecht; alwaar we het museum hebben bezocht en de tentoonstelling over Koning Willem II.

In Dord hebben we een boottochtje gemaakt, en s'avonds nog heerlijk gegeten.

Nijkerkerstraat

Het centrum voor Archeologie heeft een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd langs de Nijkerkerstraat in Amersfoort. De aanleiding voor het onderzoek is de geplande aanleg van een gronddepot. Het terrein ligt gedeeltelijk op dezelfde dekzandrug als de Hogeweg, waarop in de afgelopen jaren diverse bewoningssporen zijn aangetroffen. De oudste sporen dateren uit het Mesolithicum. Maar de meest aansprekende sporen zijn wel de diverse boerderijen en bijgebouwen uit de IJzertijd die hier de afgelopen jaren zijn gevonden.
Op de foto zijn de verschillende proefsleuven zichtbaar, die zijn aangelegd om na te gaan of zich ook hier archeologische sporen in de ondergrond bevinden.

Malewetering

Vorige week is de opgraving aan de Malewetering afgerond. Hier hebben de archeologen, zoals verwacht, resten aangetroffen van het landgoed Kouwenhove. Het grachtensysteem is blootgelegd, met het daarbinnen gelegen huis. Tevens zijn er putten, waterpartijen en de fundamenten van een brug over de gracht aangetroffen. Het grachtensysteem was door middel van houten palen en planken beschoeid (foto).
Op dit moment zijn de archeologen alle aangetroffen resten en vondsten aan het bekijken en beschrijven.

Malewetering

Proefsleuvenonderzoek in Hoogland-West:
Aan het begin van deze week zijn we begonnen met een proefsleuvenonderzoek bij de Coelhorsterweg, in het prachtige Hoogland-West.

De verwachtingen zijn hoog, want ergens op het onderzoeksterrein heeft naar alle waarschijnlijkheid het 18e eeuwse landhuis Kouwenhoven gelegen. Rond 1720 werd hier een buitenhuis gebouwd door de Amsterdammer Ignatius van Honsem. De naam Kouwenhoven verwijst naar een boerderij van middeleeuwse oorsprong, die ook in deze omgeving heeft gestaan. Kouwenhoven was één van de malenhoeven van Hoogland.

I

Inmiddels lijken we inderdaad resten van het landgoed te hebben gevonden; zo hebben we enkele grachten aangetroffen en funderingen en puinresten. De komende week hopen we meer duidelijkheid te krijgen. Spannend dus!