De leerspecialist

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In onze expositieruimte en depot bewaren we meer dan 700 vondsten en objecten van leer. Leer wordt gemaakt van dierenhuiden. Van oudsher kan dat van allerlei soorten dieren zijn. Het dier wordt gevild en alle vet- en vleesresten worden verwijderd. Dat gebeurt al in de prehistorie: huiden veranderen in beschermende kleding en tentdoek. Echte leerlooierijen vind je al bij de Romeinen. Door het looien wordt het leer sterk en waterdicht. Daarna is het leer sterk en soepel genoeg om te vouwen, patronen uit te snijden, te versieren en te naaien.

De leerspecialist kan van de stukken leer die we opgraven een hoop te weten komen. De meeste leervondsten zijn van schoenen. Vaak gebruiken ze hiervoor runderleer, omdat dat zo stevig is. Voor luxe producten wordt ook wel het zachtere hertenleer gebruikt. Schoenen zijn goed te dateren, omdat we inmiddels vrij veel weten over schoenmode door de eeuwen heen.

Leer is een organisch materiaal en blijft het best bewaard onder natte, zuurstofarme omstandigheden. Heeft het lang in de bodem gezeten, dan is het kwetsbaar en moet je het voorzichtig behandelen. Zo lang het niet geconserveerd is moet het nat blijven. De leerspecialist maakt het daarom voorzichtig schoon onder stromend water. Dan wordt het geconserveerd met polyethyleenglycol. Daarna is het sterk genoeg om het te onderzoeken en zelfs eventueel weer in elkaar te naaien.

Verder lezen? Klik dan hier. https://archeologischcentrum.nl/portfolio/leer/

 

Opgraving Mooierplein

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Voordat het Drakennest werd gebouwd, heette dit gebied het Mooierplein. De kleine huizen in de Mooierstraat en de Rozemarijnsteeg zijn afgebroken voor de bouw van een winkelcentrum. In 1998 kregen de stadsarcheologen de kans dit terrein te onderzoeken.

De opgraving van het Mooierplein heeft ons veel over de geschiedenis van Amersfoort geleerd. Hier zijn de oudste sporen van middeleeuwse bewoning in de binnenstad gevonden: rond 1050. Een andere belangrijke vondst is een vroeg bakstenen huis dat rond 1300 op de plaats van een van deze boerderijen is gebouwd. In 1300 zijn stenen huizen in Amersfoort zeldzaam. En het is een groot huis (8 x 12 m) dat gefundeerd is op grote veldkeien. Een derde belangrijk resultaat van de opgraving is de ontdekking dat de Kortegracht gegraven is en dus niet van natuurlijke oorsprong. De Kortegracht (met in het verlengde de Langegracht), zorgde voor een snelle afwatering vanaf de oostzijde van de stad richting de Eem en Zuiderzee. De Kortegracht is omstreeks 1200 gegraven. En naast de functie van afwateringskanaal hebben de twee grachten misschien ook een rol gehad bij het beschermen van wat toen Amersfoort was: een paar boerderijen, wat huisjes van ambachtslieden en de bisschoppelijke hofstede. Het graven van de Kortegracht is waarschijnlijk op initiatief van de bisschop van Utrecht gebeurd. 

De schatkist blijft hier

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In de Erfgoedwet is geregeld dat archeologische vondsten door de provincies bewaard moeten worden. Het was voor de stadsarcheologen dan ook groot en goed nieuws toen het provinciale bestuur bekend maakte dat wij alle vondsten uit Amersfoort zelf mogen bewaren.

In de afgelopen 40 jaar hebben we meer dan 200.000 vondsten van de opgravingen meegenomen. En dat zijn vooral scherven en botjes. Er wordt (bijna) niets weggegooid. De vondsten worden onder de juiste condities bewaard in ons depot. Maar om ze goed te bewaren, moeten veel vondsten worden geconserveerd. Voor elk voorwerp wordt bekeken óf en hoe dat het beste kan worden gedaan. Alles wordt zorgvuldig verpakt en opgeborgen in ons depot. En de mooiste vondsten zijn te zien in onze expositieruimte.

Tip: klik op de foto van het krantenartikel om het te lezen.

  

Veel belangstelling voor archeologen tijdens 'Buurten op de bouw"

Al voor 10.00 uur stonden afgelopen zaterdag de nieuwgierige bezoekers op de bouwplaats om een kijkje achter de schermen te nemen van de bouwactiviteiten. Stadarcheologen Sanne en Maarten stonden klaar om namens het Centrum voor Archeologie bezoekers mee te nemen in het verhaal van de stadhuizen van Amersfoort, wat de opgravingen daarvan hebben opgeleverd en wat er op de nieuwe locatie is gevonden.

Uiteindelijk zijn er zo'n 450 bezoekers geweest - ondanks de vele buien. En ook de pers was aanwezig.

Bezoek de bouwplaats nieuwe stadhuis | Gemeente Amersfoort

Bouwplaats Huis voor de Stad open voor bezoekers op Nationale Burendag - Nieuws uit de regio Amersfoort (destadamersfoort.nl)

Wisselende reacties op nieuw stadhuis in Amersfoort: ‘Best wel gewoon eigenlijk’ | Amersfoort | AD.nl

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Een puntneuskan

Archeoloog Maarten van Dijk: "Sommige vondsten of opgravingen blijven je voor altijd bij. Dat geldt ook voor de puntneuskannen die we gevonden hebben tijdens een opgraving bij de Kreupelstraat in 2002. We vonden daar een grote ronde kuil, gevuld met huishoudelijk afval. Het was een regenachtige dag en het opgraven was een modderige bedoening. Maar de vondsten uit de afvalkuil maakten veel goed; we vonden glazen bekers en ook een aantal kannen van aardewerk. Ik vergeet nooit het moment dat ik de modder van een van de kannen afveegde om het voorwerp beter te kunnen bekijken. Tot mijn verrassing werd ik aangekeken door een vrolijk gezichtje met een puntige neus. Voor het eerst zag deze puntneuskan het licht, nadat ie zo’n 500 jaar in de grond had gezeten. Dit zijn de dingen die ons vak zo leuk maken."

Uiteindelijk bleken er twee puntneuskannen in de kuil te zitten. Ze zijn rond 1500 gemaakt in de pottenbakkersplaats Raeren, vlakbij Aken. Ze zijn gemaakt van een kleisoort die onder hoge temperatuur gebakken kan worden en dan waterdicht wordt. Ideaal dus voor het vervaardigen van drinkgerei. Steengoed wordt het genoemd en dat is het dus ook letterlijk. De kannen zijn door de pottenbakker op een draaischijf gevormd en versierd door het aanbrengen van zogenaamde appliques of het indrukken van stempeltjes. Voor het bakken werden de kannen ondergedompeld in een ijzerhoudende klei-oplossing of voorzien van zoutglazuur. Zo kreeg de buitenzijde van de pot een fraai patroon en een glanzend oppervlak. Dit was puur decoratief; het glazuur was immers niet nodig om de voorwerpen waterdicht te maken.

Puntneuskannen waren luxe producten. De andere vondsten uit de afvalkuil bij de Kreupelstraat wijzen ook op een zekere luxe; zo vonden we 8 glazen ribbelbekers (glas was in die tijd nog redelijk zeldzaam) en pitten van destijds niet alledaagse producten, zoals vijgen en druiven.

                                            

Verder lezen? Download het artikel van André Clazing uit het boek ‘Een maand op zicht’.

https://drive.google.com/file/d/1sNG_DRWTbutpafyHLqswAyUUMNwDwv7V/view?usp=sharing

 

Open dag op bouwplaats nieuwe stadhuis ‘Huis voor de Stad’

Amersfoort bouwt aan een nieuw stadhuis: het Huis voor de Stad. Eind 2026 kunnen inwoners en organisaties hier terecht. Het wordt een duurzaam, open en toegankelijk gebouw. Een plek voor ontmoeting waar de gemeente samen met inwoners en partners werkt aan de toekomst van de stad.

Op zaterdag 28 september 2024 kunnen geïnteresseerden tussen 10-14u de bouwplaats bezoeken. Er worden gedurende de dag presentaties gehouden, waaronder door de Amersfoortse stadsarcheologen:

10.15-10.30 uur Presentatie Dura

10.45-11.00 uur Presentatie Architect

11.15-11.30 uur Presentatie Archeologie

12.15-12.30 uur Presentatie Dura

12.45-13.00 uur Presentatie Architect

13.15-13.30 uur Presentatie Archeologie

Wanneer: zaterdag 28 september 2024

Hoe laat: 10:00 – 14.00 uur

Waar: Bouwplaats Huis voor de Stad, Ingang op de Piet Mondriaanlaan tegenover het Albert Fikspad.

De specialist bouwkeramiek

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Zoals je van gebakken klei potten, pannen, bekers en wat dies meer zij kunt maken, zo kun je er ook bouwkeramiek van maken. Bij bouwkeramiek gaat het vooral om dakpannen, bakstenen en tegels, maar ook om pleisterwerk of haardstenen met afbeeldingen erop. Denk maar aan bakstenen, tegels en dakpannen. We bewaren in ons depot ongeveer 26.000 vondsten bouwkeramiek.

 

Het oudste bouwmateriaal dat wij kennen is het 'huttenleem'. Dat is het leem waar de eerste boeren (rond 5300 jaar v. Chr.) de wanden van hun huizen mee afsmeren. Ze gebruiken er klei uit de directe omgeving voor, vermengen het met zand, vormen het eventueel, maar bakken het niet. Het bakken van klei/aarde om goede bouwmaterialen te kunnen maken ontstaat in het Midden Oosten. Via de Grieken en de Romeinen verspreidt het zich over Europa. De Romeinen zijn zelf weer de uitvinders van cement en beton. Als het West-Romeinse Rijk valt, verdwijnt de baksteen hier lange tijd uit beeld. Pas in de 11de/12de eeuw wordt hij opnieuw uitgevonden als kloostermop, voor de bouw van kloosters, kerken en kastelen. Huizen blijven over het algemeen nog lang van hout. Pas halverwege de 17de eeuw worden huizen langzaam maar zeker helemaal van steen. De stadsmuur in Amersfoort (de eerste dateert uit de 13de eeuw) is wel van baksteen.

Open Monumentendagen 2024 groot succes

Druk druk druk... Afgelopen weekend trok de 38ste editie van de Open Monumentendag landelijk naar schatting zo'n 1,75 miljoen bezoekers. Een deel daarvan kwam bij het Centrum voor Archeologie kijken. We hebben meer dan 1250 bezoekers mogen ontvangen en dat betekent meer dan twee bezoekers per minuut. Hard werken, maar wel erg gezellig! Volgend jaar weer?!

Rij wachtenden bij de Koppelpoort, al voordat deze open ging.

(foto: R. van Denderen)

Wat van ver komt

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Al in de Steentijd vond er handel en uitwisseling plaats, vaak al over grote afstanden. En in de loop van de geschiedenis is de wereld alleen maar groter geworden. In onze expositieruimte laten we in een van de vitrines voorwerpen zien die in de Amersfoortse bodem gevonden zijn, maar van buiten onze huidige landsgrenzenkomen. Het laat zien dat internationale handel echt geen nieuw verschijnsel is. 

Verder lezen? Klik hier.

https://archeologischcentrum.nl/portfolio/wat-van-ver-komt/

Je kan onze expositieruimte op woensdag- en vrijdagmiddag bezoeken van 14:00 - 16:30 uur.

Glas

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In onze expositieruimte kan je in een van de vitrines een klein deel van onze glazen voorwerpen bewonderen. De oudste glasvondsten in onze regio zijn armbandjes uit de periode 50 v. Chr. - 50 na Chr. Ook uit de Vroege Middeleeuwen kennen we veel mooie glasvondsten, vooral uit grafcontexten. Vanaf de Late Middeleeuwen wordt glas steeds vaker gebruikt. Vooral als drinkgerei, maar ook als verpakkingsmiddel (flessen) en als vensterglas. Een paar bijzondere vondsten zijn de Kometenbeker (uit 1600-1650) en het Borstglas (1600-180).

Verder lezen? Download dan de informatiebladen van de armbandjes, de kometenbeker of het borstglas.

https://drive.google.com/file/d/1yTIbqjiJ2ZCkuC-3ef3BvXXD_JXbdlls/view?usp=sharing

https://drive.google.com/file/d/1l3Z_8YvVggIAbbP2J_NjVyVT-QJpT_B6/view?usp=drive_link

https://drive.google.com/file/d/1I0mtmEXMtSrxRjQMsYpbskSVz0I4MhB3/view?usp=drive_link

Je kan onze expositieruimte op woensdag- en vrijdagmiddag bezoeken van 14:00 - 16:30 uur.