1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
De specialist pijpaarde
Pijpaarde is een kleisoort die, de naam zegt het al,
vernoemd is naar wat er het meest van gebakken werd: tabakspijpen. In de
afgelopen 40 jaar hebben we meer dan 3.500 fragmenten van tabakspijpen opgegraven.
Helaas vinden we eigenlijk nooit complete pijpen. Integendeel zelfs, ze zijn
(bijna) altijd in stukken. Onze
specialist voor pijpaarde weet niet alleen veel over tabakspijpen, maar ook
veel van andere voorwerpen die van pijpaarde werden gemaakt, zoals
heiligenbeeldjes en pelgrimshoorns.
Pijpaarde is een fijne kleisoort, die ideaal is om er in mallen voorwerpen van te maken. Omdat er geen ijzer in zit, wordt de klei bij het bakken wit. In Nederland komt deze kleisoort niet voor, maar wel in bijvoorbeeld België en Duitsland. In onze exporuimte kan je zo'n mal bewonderen: het is een mal voor een reliëf van Maria met Kind.
Verder lezen? Klik hier: https://archeologischcentrum.nl/portfolio/pijpaarde/
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Wat hebben een prehistorische boer, een Middeleeuwse stadsbewoner en een 17de-eeuwse koopman gemeen? Ze moesten iedere dag eten en drinken!
Maar wat men at en dronk, en waarmee men dit deed verschilt door de eeuwen heen. In onze expositieruimte laten we in een paar vitrines door middel van zes 'gedekte tafels’ zien wat de verschillen zijn en hoe de eettafel zich heeft ontwikkeld. Op de planken eronder staan voorwerpen die te maken hebben met voedselbereiding uit dezelfde tijdvakken. Verder lezen? Klik hier: https://archeologischcentrum.nl/portfolio/eten-en-drinken/
In verband met de feestdagen zijn wij gesloten. Vanaf woensdag 8 januari is onze expositieruimte aan de Westsingel 46 weer geopend (woensdag- en vrijdagmiddag van 14:00-16:30).
Onze expo is tijdens de kerstvakantie gesloten. Dus zowel op woensdag 25 december , vrijdag 27 december, woensdag 1 januari en vrijdag 3 januari.
Vondst van de Maand
De kinderschoen die in december Vondst van de Maand was, is ook in januari nog te zien.
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Vlakbij de voormalige boerderij 'de Akker' zijn in 1997 de resten van minimaal twee graven van ongeveer 4.000 jaar oud gevonden. Archeoloog Francien Snieder vertelt: "Toen het onderzoek zich ten zuidoosten van de voormalige boerderij op het restant van een 'bolle akker' richtte, werd tot onze grote verrassing een klokbeker gevonden. Klokbekers hebben hun naam te danken aan hun vorm: als je zo’n beker omdraait, dan zie je dat hij de vorm van een klok heeft. De Klokbekerperiode dateert van ongeveer 2600 tot 2100 voor Chr. Het potje bevond zich slechts 50 cm onder het huidige maaiveld. De vondst van deze klokbeker stond niet op zichzelf; op korte afstand werden nog fragmenten van enkele vrijwel identieke potjes gevonden. Groot was het enthousiasme toen zo’n 30 m naar het oosten weer een complete klokbeker werd opgegraven. Deze was ingegraven in een rechthoekige kuil, met een oost-west oriëntatie. Direct naast de pot werden stukjes vuursteen en een barnstenen kraal gevonden. De rechthoekige kuil is waarschijnlijk de grafkuil; de klokbeker, de vuurstenen voorwerpen en de barnstenen kraal, de bijgiften."
https://drive.google.com/file/d/1K8g-8Qo320x6dbp2albqSP_4ZrjUzNiV/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/132yhXKZxyU1AC8yCDwrLReRHteoWZloD/view?usp=sharing
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Toen in 1991 De Hof nieuwe riolering en bestrating kreeg, was dat een unieke kans voor de stadsarcheologen om in het hart van de stad een opgraving te doen. Dit is een van onze grootste opgravingen en er valt daarom veel over te vertellen. We lichten er een bijzonder deel van deze opgraving uit.
In het boek 'Nering en Vermaak', dat in 1994 verscheen over
de opgraving van de Hof, kan je lezen dat de archeologen dachten dat aan het
eind van een jaarmarkt al het afval in de drenkplaats is gegooid. Net als
tegenwoordig bij een festival was er waarschijnlijk veel afval. De kwaliteit
van de gevonden bierpullen is vaak niet zo groot. Kochten bezoekers die naar de
jaarmarkt kwamen een goedkope bierpul die ze bij iedere kroeg lieten vullen? En
werd zo'n bierpul na de jaarmarkt weggegooid? Niemand die het zeker weet, maar
het zou best zo kunnen zijn. 
Tegenwoordig hebben wij nog een ander idee. 1375 was ook de tijd van de 'Moderne Devotie': een beweging binnen de katholieke kerk waarin een sober leven voorop stond. Een belangrijk persoon was Geert Grote, die ook in Amersfoort en omgeving predikte. Hij was tegen muziek, spel en drank. We kunnen ons voorstellen dat Geert Grote zijn toehoorders opriep alle 'foute' spullen in het water van de drenkplaats te gooien. Dit verklaart mogelijk waarom er zoveel gave dobbelstenen en mondharpjes zijn gevonden. Bier was dé drank van de Middeleeuwen. Het is dan ook niet vreemd dat we vaak bierpullen vinden. Wat bij de opgraving op De Hof zo bijzonder is, is dat hier op één plek meer dan 500 bierpullen gevonden zijn!
Verder lezen? Download dan de PDF van het boek Nering en Vermaak en het artikel in Jaarboek Flehite 2020.
https://drive.google.com/file/d/1u060iJbbCegA2JXioWqHRL7Mv8OmmHwT/view?usp=sharing
Je kunt ook een korte video over deze opgraving bekijken.
https://drive.google.com/file/d/1rs-3jAoFN85YNlSEh_4k2siVa3n_i-_7/view?usp=share_link
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Tegenwoordig is er een overvloed aan speelgoed voor kinderen te koop. Dat was vroeger niet zo. Kinderen speelden vooral met de dingen die voorhanden waren. Speelkoten zijn een mooi voorbeeld. Een speelkoot is een teenkoot van een rund. Als in het najaar werd geslacht, leverde iedere koe acht speelkoten op. Het is dus eigenlijk slachtafval.
Er kon op verschillende manieren met de koten worden gespeeld.
·
Heel populair was een spel dat veel op kegelen
lijkt: er werd een aantal speelkoten rechtop gezet, waarna men ze met een
werpkoot moest zien om te gooien. De werpkoot werd vaak verzwaard met lood of
een ander zwaar materiaal.
·
Er zijn ook veel speelkoten gevonden die aan één
zijde vlak waren gemaakt. Waarschijnlijk werd hiermee een soort sjoelbakken
gespeeld.
Verder lezen? Download het artikel van Maarten van Dijk in
het boek ‘Gespaard verleden’.
https://drive.google.com/file/d/14PYNkRl56tMktT7CEhql8f5SYrFiZ-bY/view?usp=sharing
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Een beerput is een put waarin menselijke uitwerpselen worden opgevangen. Bovenop of net naast de beerput stond een huisje met de WC, ofwel het 'secreet'. Alle poep en plas kwam in de beerput terecht. Een beerput kan van hout of baksteen zijn gemaakt. Beerputten van baksteen hadden bovenop vaak een koepeltje. Veel beerputten zijn in het verleden een of meerdere keren geleegd, waarbij de 'beer' als mest aan boeren werd verkocht.
Voor archeologen zijn beerputten heel interessant, omdat ze ook werden gebruikt om er afval in te gooien, zoals botjes en kersenpitten. En ook de scherven van bijvoorbeeld een bord werden vaak in de beerput gegooid. Beerputten geven daarom veel informatie over de mensen die er woonden. Wat aten ze? Wat voor spullen gebruikten ze? We graaien daarom graag in oude beer!
Tip: klik op de foto van het krantenartikel om het te lezen.
1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE
Al eeuwenlang worden in Nederland spaarpotten gemaakt. Het oudste model (van rond 1300) is in de vorm van een moederborst, waarvan de symbolische betekenis voor zich spreekt.
In een afvalkuil bij de opgraving in 1984 op de hoek van de Kerkstraat met de Muurhuizen zijn vier spaarpotten gevonden. Ze dateren van de late 16de eeuw. Twee daarvan zijn van het borst-type en twee zijn spaarvarkens. Ze waren alle vier gebroken en zijn door de stadsarcheologen gelijmd en gerestaureerd.
Van een van de spaarvarkens is een mal gemaakt, zodat we zelf replica’s kunnen maken. Het spaarvarken krijgt, nadat het uit de mal is gehaald, oogjes, snuit en oortjes en niet te vergeten zijn krulstaartje. De varkens zijn vervolgens tweemaal gebakken: na de eerste keer nog een tweede keer, deze maal met loodglazuur. Precies als het origineel!
Van deze vondst zijn replica’s te koop bij het Centrum voor Archeologie.
https://drive.google.com/file/d/1jo3bZC02sttjOAb_4jhYdwilKlEF9luu/view?usp=sharing
