Vuursteen

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

In de afgelopen 40 jaar hebben we meer dan 4000 stukjes vuursteen opgegraven. Vuursteen is de hardste steensoort die je hier kunt vinden; zo hard dat je ermee in staal kunt krassen. Doordat je vuursteen goed kunt splijten, is het heel geschikt om er werktuigen mee te maken. En dat deden de mensen in de Steentijd (40.000 tot 4.000 jaar geleden) dan ook. 

Als je bedenkt dat er in de Steentijd nog geen 10.000 mensen in ons land leefden, is het eigenlijk heel bijzonder dat we zoveel jaren later hun vuurstenen gereedschappen terug vinden.  Het beschrijven van vuursteen is echt specialistenwerk. Want het zijn maar kleine stukjes steen en op het eerste oog lijken ze veel op elkaar. Gelukkig voor ons ontwikkelen en verfijnen de mensen in de loop van de Steentijd hun techniek. 

En de mensen passen hun techniek om vuursteen te bewerken onder andere aan aan de omstandigheden waarin ze leven: een koud klimaat vraagt om ander gereedschap, bijvoorbeeld omdat er op andere dieren wordt gejaagd. Alles bij elkaar helpt het archeologen om de vuurstenen objecten te dateren.

Verder lezen? Klik dan hier.

Vondsten met een verhaal

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

We bewaren meer dan 200.000 vondsten. Dat zijn vooral scherven aardewerk en stukjes bot. Maar regelmatig graven we ook min of meer complete voorwerpen op. En er zitten ook 'Vondsten met een verhaal' tussen. Soms zijn het vondsten die, in ieder geval voor Amersfoort, heel bijzonder zijn. Soms zijn het vondsten die horen bij de geschiedenis van onze stad. En soms zijn het vondsten met gewoon een leuk of bijzonder verhaal.

In onze expositieruimte worden een stuk of 30 van die bijzondere vondsten in het zonnetje gezet. Kom dus kijken naar bijvoorbeeld de Spaanse olijfoliekruik, de puntneuskan, de vuurstolp of de pelgrimshoorn.

Verder lezen? Klik dan hier.

Deze meeste 'Vondsten met een verhaal' kan je terug vinden in de boeken 'Een maand op zicht' en 'Gespaard verleden'. De boekjes zijn te koop als onze expositieruimte open is voor publiek: op woensdag- en vrijdagmiddag van 14.00 - 16.30 uur.

In deze vitrines staan nog twee bijzondere voorwerpen: een mammoetbot en het model van een boerderij. Het mammoetbot komt niet uit Amersfoort, maar van de Tweede Maasvlakte en is door de vinder aan ons geschonken. De boerderij is een schaalmodel van een boerderij uit de Late IJzertijd (250 v. Chr. tot begin van onze jaartelling). Hij is door de stadsarcheologen gemaakt om te kijken hoe de mensen meer dan 2000 jaar geleden een boerderij bouwden.

Je kan onze expositieruimte op woensdag- en vrijdagmiddag bezoeken van 14:00 - 16:30 uur.

Restauratie van het 'Blauwe bord'

Bij de opgraving in 2014 op het terrein Oude Schans - Spuistraat in Spakenburg kwamen een paar scherven blauw geglazuurd aardwerk tevoorschijn. Ze zijn van een bord uit de periode 1600-1650, dat waarschijnlijk gemaakt is in Haarlem of Harlingen. Archeologen noemen dit soort borden 'majolica': alleen de bovenkant is mooi geglazuurd en bewerkt. De doorsnede van het bord is ongeveer 27 cm.

Na tien jaar is het bord gerestaureerd. Eerst zijn de scherven aan elkaar gelijmd (foto 1). Daarbij is het van belang om de rand-scherven precies onder de juiste hoek aan de bodem te lijmen. Vervolgens is er met een profielkam het bodemprofiel van het bord overgezet op een 'plankje' van piepschuim. Door die rond te draaien over een dikke koek natte voegcement, ontstaat een negatieve vorm van de binnenkant van het bord (foto 2 en 3).

De mal wordt met een heel dun uitgerolde laag plasticine bekleed (foto 4), omdat het gips anders aan het cement plakt. Daarna is gips op kleur gemaakt en in een mortier met stamper heel goed gemengd en fijngewreven (foto 5). Dan wordt in delen het blauwe gips aangebracht. Het resultaat is te zien op foto 6.

Vervolgens worden met eindeloos schrapen en schuren de binnenkant en buitenkant voorzichtig glad gemaakt en in vorm gebracht (foto 7). Tot slot zijn de delen van gips vier maal met transparant acryl vernis behandeld om een vergelijkbare uitstraling te krijgen als het glazuur van het bord (foto 8). 

Verder lezen over deze opgraving? Download dan het rapport.

Opgraving Breestraat - Markthal

1984-2024: 40 JAAR CENTRUM VOOR ARCHEOLOGIE

Wist je dat de opgraving aan de Breestraat 40 jaar geleden de eerste opgraving van de Amersfoortse stadsarcheologe was? Ze werd overigens geholpen door de vrijwilligers van de AWN en archeologen van de ROB (Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek; nu RCE).

In 1984 zijn de twee markthallen uit de jaren twintig gesloopt om plaats te maken voor woningbouw. De opgraving heeft plaats gevonden voordat de hallen werden gesloopt. Hierdoor hadden de archeologen geen last van het weer. In de hal kon een opgraving van 12 bij 27 meter aangelegd worden.

Het gebied rond de Breestraat lag vroeger veel lager, was nat en de grond was voedselarm. In de loop van de tijd is het terrein maar liefst 2,20 meter opgehoogd. In het begin van de 13de eeuw (1200-1250) is het terrein in gebruik genomen als weiland. Bij de opgraving zijn meerder afwateringssloten gevonden. Na een ophoging met een laag van 80 cm mest en heideplaggen kon men ook akkerbouw bedrijven. Het terrein is vanaf het einde van 15de eeuw verder opgehoogd en geschikt gemaakt voor de bouw van huizen. De oudste funderingen dateren uit de 15de eeuw. Veel oude sporen zijn verloren gegaan omdat bij de huizen diepe kelders zijn gegraven. Verder lezen? Download dan het verslag vande opgraving.

Bij de opgraving hebben we veel mooie en bijzondere vondsten gedaan. We zetten dit jaar een aantal van die vondsten in de schijnwerpers als 'Vondst van de Maand'. Zo is in onze expositieruimte deze maand een rapierschede te bewonderen.

Wij zijn jarig!

1984-2024: 40 jaar Centrum voor Archeologie

Op 8 februari 1984 is Monique Krauwer aan de slag gegaan als de eerste stadsarcheologe van Amersfoort. Met een tijdelijk contract en voor halve dagen. En dat was niet zomaar de start van een nieuwe medewerker. Het was voor de krant aanleiding voor een interview met haar. Tip: klik op de foto van het krantenartikel om het te lezen. 

En dat betekent ook dat we vandaag onze veertigste verjaar vieren! Veertig jaar stadsarcheologie, dast is/zijn meer dan 300 opgravingen, een depot met 200.000 vondsten, honderden publicaties en rapporten en op dit moment een team met 6 archeologen, 15 vrijwilligers, 4 stagiaires en 1 administratief medewerker.

We besteden dit jaar uitgebreid aandacht aan dit jubileum. We kijken op deze plaats iedere week terug op 'oud nieuws'. Binnenkort verschijnt een boekje over 40 jaar opgraven in Amersfoort. En in het najaar verschijnt een nieuw boek over 40 bijzondere vondsten. Er komt een lezingenavond. En nog veel meer. We houden je op de hoogte! 

Rapport af: Hogeweg 70 - Voormalig Militair Hospitaal

In 2022 hebben wij een proefsleuvenonderzoek uitgevoerd op het terrein van het voormalig Militair Hospitaal aan de Hogeweg. Tijdens het onderzoek zijn sporen en resten uit twee perioden aangetroffen: de periode vanaf 1877, toen het ziekenhuis werd gebouwd. En de tijd daarvoor, toen het terrein een agrarisch gebruik kende. Op het kaartje is het terrein van het voormalig Militair Hospitaal aangegeven. De proefsleuven zijn rood.

Het terrein is voorafgaand aan de bouw van het Militair Hospitaal opgehoogd, waarmee het oorspronkelijke hoogteverschil van ongeveer 50 cm is verdwenen. Het terrein is waarschijnlijk opgehoogd met de grond die is vrijgekomen met het graven van de grachten die rondom het terrein hebben gelegen en er gedeeltelijk (in het noorden) nog steeds liggen. Daaronder bevindt zich de oude bouwvoor, het oorspronkelijke maaiveld van vóór de bouw van het Militair Hospitaal. Het gaat plantenbedden van een tabaksplantage, waarvan de schuur in het zuiden van het onderzoeksgebied heeft gelegen. Er is geen vervolgonderzoek nodig. 

Verder lezen? Download dan het rapport. 

Vondst van de Maand: Leren zwaardschede

In een beerput op de opgraving Breestraat 23 is een leren zwaardschede gevonden. Hoewel hij al heel lang in onze expositieruimte te bewonderen is, was goed onderzoek er tot nu toe bij ingeschoten. 

De zwaardschede is gemaakt van kalfsleer en de lengte is 71 cm. Hij is vroeger langer geweest, want zowel de bovenkant als de onderkant ontbreken. Het is een schede voor een rapier (een soort zwaard) uit de 16de eeuw. Bijzonder is dat er ook een vak voor een mes op de schede zit. Een super efficiënte schede dus! In ieder geval was onze zwaardschede versleten en is waarschijnlijk daarom als afval in de beerput terecht gekomen. 

Verder lezen? Download dan het informatieblad.