maandag 19 december 2022

We zijn gesloten

Onze expo is tijdens de kerstvakantie gesloten. Dus zowel op woensdag 28 december als op 4 januari.


Extra opening op vrijdagmiddag
Daarna kan je onze expo zowel op woensdagmiddag als op vrijdagmiddag bezoeken. Beide dagen van 14.00 – 16:30 uur.

Vondst van de Maand
De klokbeker en andere grafvondsten die in december Vondst van de Maand zijn, zijn ook in januari nog te zien. 

woensdag 14 december 2022

Rapport af: Meridiaan 14

In juli 2021 hebben de stadsarcheologen twee kleine proefsleuven aangelegd op de locatie van de voormalige Vreekamp-garage op de hoek van de Meridiaan met de Keerkring. Er konden hier sporen verwacht worden de Voorste Wetering, de Liniedijk uit de 18de eeuw en de vuilstort uit het begin van de 20ste eeuw. Deze zijn echter niet aangetroffen. Er zijn wel resten van een bouwvoor en ploegsporen aangetroffen (zie foto). Deze vormen samen één vindplaats: bouwland uit de 18de-20ste eeuw. Deze sporen zijn niet behoudenswaardig. Verder lezen? Download dan het rapport






vrijdag 9 december 2022

Jaarboek en Kroniek


Vorige week is het ‘Historisch jaarboek Amersfoort en omstreken 2022’ verschenen. Daarin staat een artikel van stadsarcheoloog Francien Snieder en Eric Drenth (materiaalspecialist bij BAAC) over de opgraving aan de Nieuwlandseweg 35, waar grafvondsten uit de Klokbekercultuur (ca. 2000 voor Chr.) zijn gedaan. In het artikel wordt uitgebreid ingegaan op het recente onderzoek naar de Klokbekercultuur.  De grafvondsten zijn in december en januari op woensdagmiddag als ‘Vondst van de Maand’ bij het Centrum voor Archeologie te bewonderen. 

In het Jaarboek staat ook een artikel van stadsarcheoloog Timo d’Hollosy, die ook bouwhistoricus is. Hij deed uitgebreid onderzoek in het ‘Huis met de paarse ruitjes’ aan de Zuidsingel. Dit ‘Huis van Cohen’ vormt het moederhuis van het klooster. Sinds 2020 is ontwikkelaar Schipper Bosch eigenaar van het hele complex, met de bedoeling er woningen en appartementen in te realiseren. Het bouwhistorisch onderzoek levert een belangrijke bijdrage aan de discussie over de invulling van dit bijzondere en waardevolle pand. 


Tenslotte is in het Jaarboek het ‘Jaaroverzicht Archeologie 2021’ opgenomen. Daarin zijn onder andere korte verslagen opgenomen van de archeologische onderzoeken de we in 2021 hebben uitgevoerd. Verder lezen? Download het Jaaroverzicht


Het Jaarboek is onder andere te koop in de webshop van de Stichting Flehite Publicaties en bij boekhandel Veenendaal in de Langestraat. 

Vorige week is ook het decembernummer van het tijdschrift de Kroniek verschenen. Daarin staat een artikel van onze vrijwilliger Jos Wielders over een klankbord van een klepper: ‘een smalle eikenhouten plank, aan de uiteinden breder dan halverwege, met een vierkant gat in het midden. Lang geleden werd het tijdens een opgraving gevonden in een Amersfoortse beerput aan de Valkestraat’. Verder lezen? Download het artikel.

woensdag 7 december 2022

Proefsleuven Magelhaenstraat

Deze week doen de stadsarcheologen een onderzoek aan de Magelhaenstraat (vlakbij het Neptunusplein). In een van de proefsleuven hebben ze een deel van een tabaksschuur blootgelegd. Binnenkort hopen ze de hele schuur en omgeving verder te onderzoeken. Ze troffen in een van de proefsleuven ook de oude Lageweg aan. Hierin waren onderin nog karresporen zichtbaar!



Ook in de jaren vijftig van de vorige eeuw was tabak nog populair, zo blijft uit een van de vondsten . . .



donderdag 1 december 2022

Vondst van de Maand: grafvondst met klokbeker

Op een winderige dag in het voorjaar van 1997 werd door de stadsarcheologen aan de Nieuwlandseweg een vrijwel complete klokbeker gevonden. Naast de beker bevonden zich ‑op enkele centimeters er vandaan- bijgiften, zoals een barnstenen hanger, vuurmakers van vuursteen en een vuurstenen schrabber. Deze vondsten vormde dit de inventaris van een graf uit de late steentijd (ongeveer 4000 jaar geleden).


In het ‘Historisch Jaarboek voor Amersfoort en omstreken’ staat dit jaar een artikel van Francien Snieder en Erik Drenth over deze vondsten.

Verder lezen? Download dan het informatieblad.



donderdag 17 november 2022

Rapport Trapeziumlocatie en Gaslaan blok 5

De bodemopbouw op de Trapeziumlocatie is aan de hand van 6 verkennende boringen in kaart gebracht. Hieruit bleek dat een deel van het plangebied diep verstoord is. Maar ook dat er delen zijn, waar de E- en B-horizont en/of top van de C-horizont nog intact zijn. Er dient is nader archeologisch onderzoek nodig naar de aan- of afwezigheid van resten uit de Steentijd. Het terrein aan de Gaslaan kon (nog) niet onderzocht worden. Verder lezen? Download CAR-rapport 125






maandag 14 november 2022

Rapport Bouw woningen en tiny houses aan Frits de Zwerver, Bunschoten

 Er zijn plannen om op een terrein ten zuiden van Frits de Zwerver vijftien grondgebonden woningen en zestien tiny houses te bouwen. Aan de hand van de verkennende boringen is vastgesteld dat midden in het onderzoeksgebied een kleine dekzandrug van circa 25 à 30 m breed ligt. De top hiervan ligt tussen circa 1,0 en 1,15 m - NAP. Hierin is een podzolbodem aangetroffen. Ten westen en oosten ligt een lager gelegen vlakte van verspoeld dekzand, op circa 1,5 m - NAP. De monsters, die tijdens de karterende fase van de podzol zijn genomen, bleken geen archeologische indicatoren te bevatten. Er hoeft daarom geen aanvullend archeologisch onderzoek hoeft plaats te vinden. Verder lezen? Download dan het rapport






vrijdag 4 november 2022

Rapport Wieken Noord, onderzoeksgebied 2

De stadarcheologen hebben in 2020 een grote opgraving uitgevoerd aan de Energieweg in Amersfoort. Het rapport is nu verschenen.


Hier zijn de resten van twee Middeleeuws erven aangetroffen, die tussen 1250 en 1400 (13de en 14de eeuw) dateren. Uit de 17de-18de eeuw zijn resten gevonden, die tot de tabakscultuur worden gerekend en uit de 20ste eeuw zijn er vondsten gedaan die uit de periode van de Tweede  Wereldoorlog. Een van de twee erven dateert uit de 13de eeuw. Een groot gedeelte van dit erf, inclusief de vrijwel volledige boerderijplattegrond, is in 2012 en in 2021 reeds opgegraven. Met dit onderzoek is het zuidelijk gedeelte van het erf onderzocht.

Het erf uit de 13de eeuw werd gemarkeerd door twee erfgreppels. In de erfgreppels is een fasering herkend, die aantoont dat het erf is vergroot. Deze fasering en vergroting is ook zichtbaar in de aangetroffen boerderijplattegrond. De resultaten van dit onderzoek maken ook duidelijk dat de sporen van de boerderijplattegrond die in 2012 is aangetroffen, niet de plattegrond van één, maar de sporen van twee boerderijen betreft. De oudste boerderij was de kleinste van de twee, ongeveer 14 meter lang, terwijl de boerderij uit de tweede fase bijna 25 meter lang was. 


Ten zuiden van de boerderij zijn de restanten van boomkuilen aangetroffen. De bomen stonden een paar meter voor en min of meer parallel van de korte zijde van de boerderij. Aan het einde van de westelijke erfgreppel is een waterput aangetroffen, die de watervoorziening heeft verzorgd. Het zuidoostelijk deel van het erf werd gebruikt voor opslag, hier zijn de sporen van minimaal 14 roedenbergen aangetroffen. Gezien de vele oversnijdingen van sporen hebben de roedenbergen hier niet allemaal tegelijkertijd gestaan. Ten zuidoosten van het erf is een gedeelte van een tweede erf, met boerderijplattegrond, aangetroffen dat uit de 14de eeuw dateert.


Verder lezen? Download dan het rapport

woensdag 2 november 2022

Vondst van de Maand: op ieder potje past een deksel

De Vondst van de Maand is dit keer een simpele ronde deksel van aardewerk. Een deksel dat werd gebruikt om het gat in het secreet af te sluiten. Het is daarmee een voorloper van de WC-deksel. De deksel is gevonden bij de opgraving van de buitenplaats Kouwenhoven in Hoogland. 

Dit deksel heeft, gezien zijn simpele voorkomen, vermoedelijk op een secreet gelegen dat bestemd was voor het personeel. Achter het buitenhuis zijn de restanten van dit secreet aangetroffen. Het secreet loosde direct op een van de grachten die rondom het huis liep.


Verder lezen? Download dan het informatieblad.

vrijdag 21 oktober 2022

Wat een ramp! De Elleboogkerk

Oktober is de ‘Maand van de geschiedenis’. Dit jaar is het thema ‘Wat een ramp!’. De stadsarcheologen komen bij hun opgravingen regelmatig sporen van rampen tegen. Vanwege de herfstvakantie nu al de laatste aflevering: de opgraving na de grote brand in de Elleboogkerk.

In de herfst van 2007 brak een grote brand uit in de Elleboogkerk aan de Langegracht te Amersfoort, met daarin het Armando Museum. De tentoonstelling die op dat moment was ondergebracht in het museum is voor een groot deel verloren gegaan. Ook aan het gebouw, een neoclassicistische hallenkerk, was de schade groot. Na het blussen van de brand en het ruimen van het puin, stonden alleen de buitenmuren en - gedeeltelijk - de kerktoren nog overeind. Het dak en interieur zijn bijna volledig verloren gegaan.


Voorafgaand aan het herstel van de kerk hebben de stadsarcheologen in 2011 een archeologisch onderzoek uitgevoerd in de vorm van een opgraving. De archeologen hebben alleen onderzoek gedaan op de plek van de noodzakelijke bodemverstorende werkzaamheden. Dat was een smalle strook over de lengte van de kerk. Voor een groot deel is het bodemarchief dus niet verstoord. Wie weet hoe lang de archeologische resten daar nog bewaard zullen blijven voor het nageslacht. 

Tijdens de opgraving deden de stadsarcheologen twee grote verassingen. De eerste is dat de Elleboogkerk ooit een crypte heeft gehad: een ondergronds gewelf met banken en kaarsennissen. De tweede verrassing was dat de crypte vol gestort is met de ornamenten van het koor, die bij de uitbreiding van de kerk in de 19de eeuw daar terecht zijn gekomen. 


Maar ook van de periode voordat hier een kerk stond, zijn de stadsarcheologen resten tegengekomen. In de 14de tot en met de 18de eeuw hebben hier bakstenen woonhuizen gestaan. Er was toen dus helemaal geen sprake van een kerkgebouw. De huizen waren gericht op de Langegracht; aan de kant van de Breestraat bevonden zich de achtertuinen. Voordat hier uit baksteen opgetrokken huizen stonden, werd het terrein ook al bewoond. De bewoning gaat terug tot de 12de eeuw. Uit deze periode hebben we onder andere een waterput en leemvloeren gevonden. Deze hoorden bij houten huizen, maar het hout heeft de tand des tijds helaas niet overleefd.

Verder lezen? Download hier het rapport van de opgraving

maandag 17 oktober 2022

Wat een ramp! Een dubbele overstroming.

Oktober is de ‘Maand van de geschiedenis’. Dit jaar is het thema ‘Wat een ramp!’. De stadsarcheologen komen bij hun opgravingen regelmatig sporen van rampen tegen. Deze week twee overstromingen bij de Herenstraat.


Bij de opgraving aan de Herenstraat werd een ophogingspakket gevonden met een voor de binnenstad grote hoeveelheid aan prehistorische vondsten, zoals aardewerk en vuursteen. Het materiaal is van elders - met een overstroming - aangevoerd. Dezelfde overstromingslaag werd aangetroffen bij de graafwerkzaamheden voor de ondergrondse afvalcontainers verderop in de Herenstraat. Dat hier overstromingen zijn geweest is niet zo vreemd als je bedenkt dat de Eem/Heiligenbergerbeek hier vroeger langs stroomde. 


Bij de opgraving werden niet alleen de sporen van een oude overstroming aangetroffen, ook de opgraving zelf had te lijden van wateroverlast. De brandweer moest er aan te pas komen om de opgraving weer droog te leggen. 

Verder lezen? Download hier het verslag van de opgravingen: Herenstraat en Ondergrondse afvalcontainers

woensdag 12 oktober 2022

Militair Hospitaal: het vervolg.

Afgelopen maandag hebben we een aantal proefsleuven aangelegd op het perceel van het voormalig Militair Hospitaal aan de Hogeweg. We hebben hier in april ook al onderzoek gedaan, maar konden toen nog niet overal op het terrein terecht. Met de sleuven die afgelopen mandag zijn aangelegd is het onderzoek afgerond. Helaas zijn er geen vondsten of sporen aangetroffen, die tot een vervolg onderzoek leiden. Volgende keer beter!



Wat een ramp! De pest.

Oktober is de ‘Maand van de geschiedenis’. Dit jaar is het thema ‘Wat een ramp!’ De stadsarcheologen komen bij hun opgravingen regelmatig sporen van rampen tegen. Deze week de vondst van een skelet bij de Rochuskapel, de pest en de reconstructie van Aagje.

Wie nieuwsgierig is naar het Amersfoortse verleden, kan niet om Aagje heen. Aagje zit voor het raam bij het Centrum voor Archeologie aan de Westsingel. Ze is niet zomaar een pop, ze is een hele accurate reconstructie van iemand die echt heeft geleefd. Aagjes verhaal gaat terug tot de 17e eeuw.


In 2002 hebben de stadsarcheologen de resten van 40 slachtoffers van de pest opgegraven bij het voormalige Pesthuis naast de Sint Rochuskapel aan de Coninckstraat. In Amersfoort woedde van 1635 tot 1637 een vreselijke pestepidemie. In veel steden stierf een op de tien inwoners, soms zelfs een op de drie. Een van de opgegraven skeletten was een vrouw van ongeveer 27 jaar oud. Haar skelet liet zien dat ze een jeugd vol ziekte en ongemak heeft gehad. Ze leed aan bloedarmoede, vitaminetekort en een longziekte. Ook had ze een slecht gebit. Maar dat was niet het ergste. Omdat ze op het Pestlijderskerkhof is begraven nemen wij aan dat Aagje aan de pest is doodgegaan, al kun je dat aan het skelet niet zien. Aagje had een bijzonder voorwerp in haar graf: een gebogen strip van koper die achterop haar schedel zat. Het was een oorijzer, waarmee vrouwen hun kapjes op hun hoofd vastmaakten. Dit oorijzer was rond 1640 in de mode. 


Bijna vier eeuwen na haar dood is het gezicht van Aagje gereconstrueerd. Van de oorspronkelijke schedel is eerst een 3D-scan gemaakt. Hiervan is weer een 3D-print gemaakt, die de basis vormde voor de reconstructie. Alle mensen hebben unieke schedels, en daardoor verschillende gezichten. Maar er zijn ook overeenkomsten. Het is bijvoorbeeld bekend hoe dik de laag spieren, vet en huid op bepaalde plekken op de schedel is. En we weten ook hoe de schedel de vorm van de neus en de breedte van de mond bepaalt. Omdat er aan het oorijzer nog een paar haren bewaard zijn gebleven, weten wij dat Aagje blond haar had.

maandag 3 oktober 2022

Vondst van de Maand: Rampzalige scherven

Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Dit jaar is het thema ‘Wat een ramp’. Een goede gelegenheid om een oudere ‘Vondst van de Maand’ nog een keer te exposeren: de granaatscherven die de stadsarcheologen in 1986 op het Lieve Vrouwekerkhof hebben opgegraven. Want deze granaatscherven hebben alles te maken met een van de grootste rampen die Amersfoort heeft gekend. 

Een van de grootste rampen die Amersfoort heeft gekend was de ontploffing van de Onze Lieve Vrouwekerk op 2 augustus 1787. De kerk was toen niet langer in gebruik als kerk, maar onder andere als opslagplaats voor munitie. 

Bij de opgraving in 1986 zijn vijf scherven van een granaat gevonden. Deze scherven waren letterlijk ooggetuigen van een van de grootste rampen uit de Amersfoortse geschiedenis. Of deze scherven afkomstig zijn van de granaat die de ontploffing veroorzaakte zullen we waarschijnlijk nooit weten, maar uit te sluiten valt het niet…

maandag 5 september 2022

Vondst van de Maand: rupsband van een rupsvoertuig

Bij de opgraving op het terrein van het voormalig ziekenhuis De Lichtenberg zijn veel voorwerpen gevonden die met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben. Waarschijnlijk is hier (direct) na de Tweede Wereldoorlog oorlogsmateriaal van verschillende legermachten gedumpt.

Een van de voorwerpen is een ijzeren schakel van een rupsband van een rupsvoertuig. Het voertuig is een Britse Universal Carrier, ook wel Bren Gun Carrier genoemd. De schakel is precies zo gevonden zoals hij nu te zien is: behoorlijk verroest, maar nog wel herkenbaar.

IJzeren voorwerpen worden door ons gereinigd en geconserveerd. Dat proces is bij de drie nagels te zien: de bovenste is deels gezandstraald, de middelste geheel gestraald en de onderste is tot slot  is geconserveerd met een anticorrosie-middel.


Verder lezen? Download dan het informatieblad.