dinsdag 16 december 2014
woensdag 3 december 2014
Jubilarissen
Afgelopen week had het Centrum voor Archeologie twee jubilarissen! Itamar de Rooze werkt als veldarcheoloog al 5 jaar bij ons. Ook Bert de Bree, één van onze metaal specialisten, is hier 5 jaar geleden als vrijwilliger begonnen. Beiden kwamen eind 2009 bij ons werken, ook tot ons genoegen moet ik zeggen....
maandag 1 december 2014
Jaarboek 2014
In een volle kerk hield Timo d'Hollosy een lezing over 30 jaar skeletonderzoek in Amersfoort.
maandag 17 november 2014
vernieuwde Scheplog vitrine
Wij hebben een aantal vondsten vanwege hun fraaie decoratie (granaatappels en druiventrossen als hoofdversiering) extra in het zonnetje gezet. Het betreft een 4-tal vondsten, afkomstig van diverse opgravingen in het centrum van Amersfoort. Een zeer bijzondere vondst is een 17e eeuws majolica bord, gevonden op de locatie Achter de Kamp (2006). Twee majolica wandtegels zijn gevonden bij resp. Mooierplein (1998) en Valkestraat (2004), één bord (fragment) tenslotte bij de Kerkstraat/Muurhuizen (1985). De granaatappel decoratie wijst op de oorspronkelijke afkomst van majolica aardewerk: Middellandse Zeegebied, via Spanje, Italië en Zuid-Frankrijk bereikte het aardewerk de Lage Landen. De naam Majolica verwijst naar de naam van het eiland Majorca: overlaadplaats voor het van Spanje naar Italië vervoerde aardewerk. De granaatappel was zo'n 5000 jaar geleden bekend in het Midden Oosten en vormde met de druif één van de oudste bekende vruchten uit het Middellandse Zeegebied. Granaatappels staan symbool voor vruchtbaarheid vanwege hun vele pitten, maar eveneens voor de dood i.v.m. de rode kleur van het vruchtvlees. De griekse godin Proserpina werd gedwongen elk half jaar naar de onderwereld van Hades (Pluto) terug te keren omdat ze zes granaatappelzaden zou hebben gegeten. De schilder Dante Gebriël Rossetti heeft een schilderij aan haar gewijd. (1874). Ook verleiding is onlosmakelijk verbonden met deze vrucht. De Spaanse stad Granada, tenslotte, is naar een granaatappel vernoemd en draagt ook een granaatappel in het stadswapen.
Vanaf woensdag 19 november allemaal te zien in ons Centrum aan de Langegracht 11.
Openingstijden: woensdagmiddag van 14.00 - 16.30 uur.
donderdag 13 november 2014
Een nieuw rapport
dinsdag 11 november 2014
Koppelweg
Vandaag zijn we begonnen met een proefsleuvenonderzoek op een groot terrein langs de Koppelweg in het verlengde van de Grote Koppel. Hoewel dit gebied net buiten de Middeleeuwse ommuurde stad lag weten we dat er in deze omgeving vanaf de Late Middeleeuwen veel activiteit is geweest. Zo hebben hier langs de Grote koppel pakhuizen, molens en industrie gestaan. Meteen in de eerste meters van de eerste proefsleuf is het al raak; bakstenen funderingen die op het eerste gezicht uit de 17de-18de eeuw dateren. De komende dagen hopen we meer te ontdekken, en te kunnen vast stellen of deze funderingen echt uit de 17de-18de eeuw dateren. Het is in ieder geval prachtig weer; we hebben wel eens onderzoeken in de maand November gedaan waar de weergoden ons minder goed gezind waren......
donderdag 6 november 2014
Prehistorische grafheuvels in de Stompert
Langs de van Weerden Poelmanweg van Soestduinen naar Soesterberg vinden we ter hoogte van parkeerplaats De Bergjes het natuurgebied de Stompert. In dit bos liggen tussen de heideveldjes en stuifduinen ook acht bijzondere heuvels verborgen. Het zijn prehistorische grafheuvels; heuvels opgeworpen over het lichaam van een overleden persoon. De dode werd begraven met wapens of werktuigen en een rijk versierde aardewerken beker met daarin voedsel of drank. De heuvels werden opgeworpen met zand en gras- en heideplaggen en waren oorspronkelijk met een greppel of palenkrans omgeven. De grafheuvels in de Stompert zijn opgeworpen in de late steentijd (laatneolithicum, ca. 2900-2000 voor Chr.) toen de doden nog begraven werden. Gedurende de bronstijd (2000-750 voor Chr.) en ijzertijd (750-50 voor Chr.) werden de doden niet langer begraven, maar gecremeerd. De verbrande resten werden in een urn of in een doek gedaan, waarna deze in een reeds bestaande grafheuvel werd bijgezet. Er was dus sprake van een continu besef van de functie en betekenis van deze grafheuvels. Na de ijzertijd raakten de heuvels echter meer in de vergetelheid en werden deze heilige of misschien wel griezelige plaatsen met rust gelaten. In 1989 werden plannen ontwikkeld om van het gebied een militair oefenterrein te maken. Enige alerte burgers wezen de gemeente echter op het historisch belang van dit deel van Soest, waarna medewerkers van de toenmalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek acht heuvels onderzochten. Opnieuw werd vastgesteld dat het hier om een grafheuvelcomplex ging en daarmee waren de militaire plannen van de baan. De grafheuvels vormden ooit markante herkenningspunten in het relatief vlakke heidelandschap. Heide heeft inmiddels grotendeels plaatsgemaakt voor aangeplant bos. Een inspectie in 2011 liet ons zien dat een aantal heuvels sterk aangetast was door konijnengangen en door bomen waarvan de wortels bij het omwaaien soms de halve heuvel meegesleurd hadden. Ook het vroegere archeologisch onderzoek had haar sporen nagelaten. De heuvels zijn in het verleden beroofd van de grafgiften. De oorspronkelijke graven met het lijksilhouet van de overledene zijn nog wel aanwezig onder de heuvels. In 2013 hebben we acht grafheuvels in de Stompert opgeknapt met behulp van de gemeente Soest en de boswachter. Hierdoor zijn de heuvels weer beter herkenbaar en blijven deze bijzondere monumenten bewaard voor de toekomst. Ze zijn nu ook mooi zichtbaar voor wandelaars in het gebied. Afgelopen week werd op de parkeerplaats De Bergjes, bij de ingang naar de Stompert, een informatiebord over de grafheuvels onthuld door Soester wethouder van Recreatie mevr. Yvonne Kemmerling.
maandag 20 oktober 2014
Werk aan de winkel
Op het Centrum voor Archeologie, heerst altijd bedrijvigheid. Opgraving of niet, iedereen is altijd bezig met de nawerkingen van een opgraving. Als de archeologen buiten hard werken is het binnen niet anders. Het start altijd met het wassen van de vondsten die zijn binnengebracht. Het wassen is vaak een hele klus. Het moet grondig en zeker ook secuur worden gereinigd. Hier zijn zelfs twee medewerkers druk met het reinigen van "wat gevonden is" op een opgraving.
donderdag 2 oktober 2014
Maand van de geschiedenis
VRIEND & VIJAND In verband met al weer de vijfde ‘Maand van de Geschiedenis’ zal ook onze Scheplog-vitrine in het teken staan van het thema ‘Vriend & Vijand’. Dit thema is van alle tijden, evenzeer van nu.‘Vriend & Vijand’ vormen samen de geschiedenis van onze stad en haar burgers. Aan de hand van diverse vondsten proberen wij uit te beelden hoe voormalige vrienden vijanden kunnen worden. Eén drinkkan, met daarop een afbeelding van Filips II en rond 1890 gevonden in de Stovestraat, steekt in dit verband wel heel wrang af. Onder de afbeelding van Filips II staat de vredeswens PAX ICH BEGERT oftewel IK WENS VREDE; helaas werd die vrede pas na 80 jaar oorlog gesloten. Vanaf 1 oktober allemaal te zien in ons Centrum aan de Langegracht 11; open woensdag van 14.00-16.30 uur. Voor de liefhebbers licht er tevens aanvullende informatie met daarin het verhaal achter het zogenaamde ‘kraakporselein’.
donderdag 18 september 2014
Liendertseweg
maandag 15 september 2014
Monumentendag 2014
woensdag 10 september 2014
Open Monumentendag
Medewerkers en vrijwilligers van het CAR staan voor u klaar om u rond te leiden en uw vragen te beantwoorden.....
Het thema: op reis heeft ons geinspireerd de vondsten uit het buitenland voor u uit te lichten, ondermeer Glas uit Zwitserland, een theepotje uit Engeland, afijn komt u zelf maar kijken.
http://www.openmonumentendag.nl/
woensdag 3 september 2014
Tekenen voor publicaties
Onze tekenaar is er maar druk mee; tientallen aardewerkscherven uit de IJzertijd worden nauwkeurig getekend voor de publicatie van de opgravingen langs de Hogeweg. Een tekening zegt vaak meer dan een foto; technische details kunnen bijvoorbeeld heel goed worden weergegeven. Dit alles vindt plaats op een speciaal voor dit doel gemaakte tekentafel, met een lichtbak.
donderdag 28 augustus 2014
Een Grape
Het klinkt als een stripverhaal, alleen is het nu een keer een waargebeurd verhaal. Het CAR heeft tijdens een archeologische begeleiding in Spakenburg een loodbronzen grape gevonden. Een grape is een Middeleeuwse kooppot op drie poten. Dergelijke kookpotten worden wel vaker gevonden, maar zijn in deze omgeving niet eerder in (lood)brons aangetroffen. De grape was niet meer heel, ze is tijdens eerdere graafactiviteiten beschadigd en gebroken, desondanks zijn vrijwel alle scherven aangetroffen. De grape wordt nu gereinigd en geconserveerd door onze metaalspecialisten en kan te zijner tijd worden bezichtigd in de tentoonstellingsruimte van het CAR aan de Langegracht.
donderdag 31 juli 2014
Klootschieten
Bij een opgraving aan de Dorpsstraat in Bunschoten hebben we zo'n houten, met lood verzwaarde, bal teruggevonden; een kloot! Dit is een leuk gegeven, aangezien het klootschieten al vanaf de 13de eeuw werd beoefend in Nederland. Het was lange tijd een erg populaire, maar schadelijke sport. Omdat er geregeld gebouwen, mensen en stadswallen beschadigd raakten door rondvliegende kloten, werd de sport in veel plaatsen verboden. Toch bleef de sport populair tot aan het begin van de gouden eeuw en werd er - illegaal - doorgespeeld. Een voorbeeld uit circa 1500 spreekt over een verbod op "clootschieten of andere wansturigheid, 't sy ook met stenen te werpen op verbeurte van dertig stuyver".
Zou er ook in Bunschoten een dergelijk verbod zijn geweest? Hebben we hier te maken met resten van een potje illegaal klootschieten?
woensdag 23 juli 2014
Klein onderzoek op hofje Armen de Poth
Vandaag heeft het CAR een klein archeologisch onderzoek gedaan binnen de muren van de Armen de Poth. De aanleiding voor dit onderzoek is de bouw van een nieuwe fietsenstalling ten oosten van de Rochuskapel.
dinsdag 8 juli 2014
Zwammen over archeologie
Afgelopen week is een 200 jaar oude beuk voor huis Randenbroek weggehaald. De boom werd gekweld door de zogenaamde honingzwam. Deze meedogenloze (maar zoete) fungi was bezig de oude boom langzaam maar zeker van binnenuit op te eten. Toen de ooit stevige wortels van de beuk een zachte moes waren geworden en de gemene stroperige schimmel op het punt stond om zich te vergrijpen aan andere bomen in het park, was het tijd om de beuk uit zijn lijden te verlossen. Dit laatste werd gedaan door de boom te kappen en een grote hoeveelheid grond rondom de boom weg te halen. Hoe vervelend het ook was voor de boom (en daarmee ook voor de zwam), voor archeologen was dit een uitgelezen kans om eens een kijkje te nemen onder de grond, precies voor het landhuis.
Wat bleek: onder de oude beuk troffen we de resten van een gracht aan. Deze gracht heeft ooit om het landhuis heen gelegen en bleek fragmenten van allerhande serviesgoed uit de 16e eeuw te bevatten. Wat deed je als je luxe serviesgoed kapot ging nadat de onhandige bediende van je 16e eeuwse landgoed, weer eens struikelde? Dan gooide je dat natuurlijk linea recta het raam uit, zo de gracht in.
De ligging van de gracht komt overeen met een gracht die te zien is op een kaart uit de 16e eeuw. Op die kaart is een vierkante gracht rondom het landhuis getekend. Op een kaart uit de 17e eeuw is dit deel van de gracht juist gedempt. Het leuke van de aardewerk scherven die we hebben aangetroffen in de gracht, is dat deze uit de 16e eeuw dateren. De archeologische vondsten komen dus overeen met de historische kaarten.
maandag 23 juni 2014
Vernieuwde Scheplog-vitrine
De zalfpotjes die bij het archeologisch onderzoek aan de Muurhuizen op de hoek met de Nieuwstraat zijn gevonden, zullen vanaf heden in de scheplog-vitrine te zien zijn. Naast chirurgijns maakten vooral apothekers gebruik van zalfpotjes, welke dienden om zalf aan patiënten mee naar huis te geven. Ze werden gevuld met een kruidenmengsel en afgesloten met een stuk perkament of varkensblaas. Op een schilderij van Adriaen Brouwer zien we onder het 'instrumentarium' van de chirurgijn een wit zalfpotje afgebeeld. De chirurgijn werd in de 17e eeuwse schilderkunst veelvuldig afgebeeld. Het verhelpen van abcessen en andere voetaandoeningen was aan de orde van de dag; veelal liepen mensen langdurig over slechte wegen op niet deugdelijk schoeisel. Ook schilders maakten voor het bewaren van pigmenten gebruik van zalfpotjes, zoals te zien op het schilderij 'De tekenles' van Jan Steen.
vrijdag 13 juni 2014
Dorpsstraat Bunschoten
Het Centrum voor Archeologie heeft vorige week een klein onderzoek uitgevoerd aan de Dorpsstraat in Bunschoten. Qua archeologie viel het wat tegen deze keer, een waterput uit de 20e eeuw, een 19de eeuwse sloot en een ophogingslaag uit de 16e eeuw. Dit betekent wel dat de opdrachtgever, waarschijnlijk snel, kan starten met de bouw van zijn huis.
dinsdag 10 juni 2014
En de ton die viel in duigen...
Een kleine twintig jaar geleden werd er tijdens een archeologisch onderzoek aan het Havik een waterput opgegraven. Wat bleek? De schacht van de put bestond uit een eikenhouten ton waarin tientallen gaten waren geboord. De duigen waren doorboord zodat schoon grondwater de put in kon stromen. De waterput was in de 17e eeuw aangelegd en in gebruik, maar de ton zelf werd voor die tijd al gebruikt om vloeistoffen zoals wijn of bier in op te slaan en te vervoeren.
Ruim 300 jaar later zijn de duigen door de archeologen geborgen en verbleven sindsdien in het depot van de archeologen. Daar hebben de duigen nog bijna twee decennia stof kunnen vangen. Toen was de tijd rijp de gevallen duigen in ere te herstellen. Om te beginnen hebben we de duigen van een nieuw jasje voorzien door ze met bijenwas in te smeren. Het hout was op veel plekken gebarsten en maakte een doffe indruk. Dankzij de bijenwas pronken de duigen nu als weleer. De volgende stap was om alle duigen in de juiste volgorde weer tot één geheel te maken.
maandag 26 mei 2014
Dagje uit met alle medewerkers van Archeologie
Vorige week dinsdag was het zover: het dagje uit!
Waar naar toe dit jaar? Tja het is altijd weer moeilijk kiezen. Gelukkig zijn er altijd vrijwilligers die deze dag organiseren en dit jaar was dat ook weer het geval.
Van Rotterdam de trein naar Dordrecht; alwaar we het museum hebben bezocht en de tentoonstelling over Koning Willem II.
donderdag 15 mei 2014
Nijkerkerstraat
Het centrum voor Archeologie heeft een inventariserend veldonderzoek uitgevoerd langs de Nijkerkerstraat in Amersfoort. De aanleiding voor het onderzoek is de geplande aanleg van een gronddepot. Het terrein ligt gedeeltelijk op dezelfde dekzandrug als de Hogeweg, waarop in de afgelopen jaren diverse bewoningssporen zijn aangetroffen. De oudste sporen dateren uit het Mesolithicum. Maar de meest aansprekende sporen zijn wel de diverse boerderijen en bijgebouwen uit de IJzertijd die hier de afgelopen jaren zijn gevonden.
Op de foto zijn de verschillende proefsleuven zichtbaar, die zijn aangelegd om na te gaan of zich ook hier archeologische sporen in de ondergrond bevinden.
donderdag 8 mei 2014
Malewetering
Vorige week is de opgraving aan de Malewetering afgerond. Hier hebben de archeologen, zoals verwacht, resten aangetroffen van het landgoed Kouwenhove. Het grachtensysteem is blootgelegd, met het daarbinnen gelegen huis. Tevens zijn er putten, waterpartijen en de fundamenten van een brug over de gracht aangetroffen. Het grachtensysteem was door middel van houten palen en planken beschoeid (foto).
Op dit moment zijn de archeologen alle aangetroffen resten en vondsten aan het bekijken en beschrijven.
donderdag 17 april 2014
Malewetering
Proefsleuvenonderzoek in Hoogland-West:
Aan het begin van deze week zijn we begonnen met een proefsleuvenonderzoek bij de Coelhorsterweg, in het prachtige Hoogland-West.
De verwachtingen zijn hoog, want ergens op het onderzoeksterrein heeft naar alle waarschijnlijkheid het 18e eeuwse landhuis Kouwenhoven gelegen. Rond 1720 werd hier een buitenhuis gebouwd door de Amsterdammer Ignatius van Honsem. De naam Kouwenhoven verwijst naar een boerderij van middeleeuwse oorsprong, die ook in deze omgeving heeft gestaan. Kouwenhoven was één van de malenhoeven van Hoogland.
dinsdag 15 april 2014
donderdag 10 april 2014
Hoge bomen vangen veel wind
In onze vernieuwde Scheplog-vitrine hebben wij 'kromsluitboeien', vergezeld van een foto van Koning Willem III, geëtaleerd.
Kromsluiten was in de postmiddeleeuwse periode een lijfstraf waarbij iemands handboeien en voetboeien werden samengebonden, soms aan een metalen staaf. In Amersfoort zijn aan de Utrechtseweg, op het terrein van het voormalige Rijks Opvoedings Gesticht (R.O.G.) twee sets kromsluitboeien gevonden. De ketenen behoorden wellicht toe aan het Rijks Opvoedings Gesticht.
Willem III schijnt z'n hele leven lang driftig en onhebbelijk te zijn geweest. Niet voor niets was zijn bijnaam 'Koning Gorilla'. Toen een jonge officier in 1877 verzuimde om het rijtuig waarin Koning Willem III incognito reisde te groeten, werd hij voor straf 'kromgesloten'. Voorbeelden van 's Konings onhebbelijke natuur zijn door de leden van zijn hofhouding goed gedocumenteerd. Helaas voor Willem III, heeft het er alle schijn van dat het gezegde 'Hoge Bomen Vangen Veel Wind'hier opgeld doet.
dinsdag 8 april 2014
CAR weer bij de tijd!
Het Centrum voor Archeologie is wat later naar de zomertijd gegaan. Medewerkers van het CAR stoeien hier met de klok, maar hij gaf zich gewonnen..... we zijn weer bij de tijd.
donderdag 3 april 2014
De oude Schans
In het centrum van Spakenburg, aan de oude Schans waar nieuwbouw komt, is deze week archeologisch onderzoek gestart. In één van de sleuven is een fuik uit de 15e eeuw blootgelegd.
dinsdag 25 maart 2014
Opgraving binnenstad
Sinds vorige week maandag graven archeologen van het CAR achter de Arnhemse Poortwal. Waterputten uit de 14e/15e eeuw, muurtjes, funderingen, allemaal restanten van bewoning aan de Arnhemsestraat en op het achterterrein van deze huizen. Samen met v.o.f. Ruitenbeek worden er werkputten aangelegd en onderzoeken onze archeologen het bodemarchief.
maandag 3 maart 2014
De Avond van de Amersfoortse Archeologie
Vrijdagavond om 19.00 uur was het zover: In de Stad van Cahen aan de Muurhuizen 104 gingen de deuren open voor de donateurs en sympathisanten van de Stichting Archeologie Amersfoort (STAA).
Vier sprekers hadden elk 10 minuten de tijd om over een onderwerp een verhaal te vertellen, na de pauze kwamen nog vier vertellers aan de beurt. De verhalen waren interessant, boeiend en verrassend, dus genoeg gespreksstof achteraf tijdens de borrel om over na te praten.
dinsdag 18 februari 2014
Opgraving in Bunschoten-Spakenburg
Volgende week gaat het CAR een proefsleuf onderzoek uitvoeren in Bunschoten-Spakenburg. Op het terrein aan de oude haven stond tot voor kort bebouwing, deze is gesloopt en moet plaatsmaken voor een ondergrondse parkeergarage en een aantal nieuwe woningen en winkels. Het terrein zal door middel van een viertal proefsleuven worden onderzocht, met als doel een beeld te krijgen van de eventuele archeologische sporen en resten die zich hier in de bodem bevinden. Wie weet vinden de archeologen een voorganger van de haven of andere resten die verband houden met de eeuwenoude scheepvaart en visserij van Bunschoten-Spakenburg.
Het terrein na de sloop en dus vlak voor de opgraving.
donderdag 6 februari 2014
Vernieuwde Scheplog-Vitrine
Het Centrum voor Archeologie viert dit jaar zijn 30-jarig jubileum. Daarom alle reden om stil te staan bij de allereerste opgraving aan de Breestraat 23, voormalige Markthal (1984).
Vanaf woensdag zal onze Scheplog-vitrine dan ook in het teken staan van de allereerste vondsten uit onze eerste werkput: Breestraat 23, 1984.
Archeologisch Onderzoek De Schammer, Leusden. Te koop bij het Centrum voor Archeologie, Langestraat 11.