Tabaksplantage in de Kruiskamp

Vandaag zijn we begonnen met een opgraving in de wijk Kruiskamp. Onlangs hebben we op deze locatie langs de Vasco da Gamastraat proefsleuvenonderzoek gedaan en daarbij hebben we resten van een tabaksplantage gevonden. Deze vondst vormde voldoende aanleiding voor een vervolgonderzoek. 

Al in de tweede helft van de 17de eeuw was de tabaksbouw in Amersfoort een gevestigde én succesvolle teelt geworden en nog steeds groeiende. De tabaksteelt bereikt in de 18de eeuw haar hoogtepunt om daarna langzaam terug te lopen en eindigde in de 20ste eeuw. In Amersfoort werd kwalitatief goede tabak gemaakt. Niet alleen de kwaliteit, maar ook de korte transportwegen over land en via de Eem en de zuiderzee naar het nabij gelegen Amsterdam, waar de eindproductie van tabak plaatsvond, was een belangrijke factor voor de groei van Amersfoort als productieplaats.

In Amersfoort en naaste omgeving was aan het eind van de 18de eeuw de oppervlakte voor tabaksteelt 500-600 hectare. In 1822 was dit gedaald tot onder de 100 hectare. Omstreeks 1850 lijkt dit nog maar tussen 40 en 60 hectare te zijn geweest. 

Het gebied ten oosten van de oude binnenstad was vanaf de 17de eeuw intensief in gebruik voor het telen van tabak. Langs de Hogeweg hebben we bij eerdere onderzoeken al diverse tabaksplantages aangetroffen. Zo'n plantage bestond onder andere uit een of meerdere schuren waar de tabak werd gedroogd, de tabaksbedden waar de tabak werd geteeld en een waterput voor de irrigatie. Van al deze structuren kunnen we sporen terug vinden in de bodem. 

Bij de opgraving die we vandaag gestart zijn staat al vast dat we niet de gehele plantage zullen terug vinden. Dit komt omdat de plantage groter is geweest dan het gebied dat we kunnen onderzoeken en ook doordat een deel van de archeologische resten verloren is gegaan bij de bouw van de flats die hier tot voor kort stonden. Maar het deel dat we wel aantreffen levert al een schat aan informatie op. Bovendien zijn we als archeoloog gewend dat onze informatie incompleet is. Lang niet alles blijft immers in de bodem bewaard. Het is de kunst om op basis van wat we wel vinden te achterhalen hoe deze plantage eruit heeft gezien. Het begin is goed: bij de eerste halen van de graafmachine werden al allerlei archeologische sporen zichtbaar. Aan onze veldploeg nu de taak het verhaal achter deze sporen verder te ontrafelen.